www.sluzbazdrowia.com.pl - Strona główna

Samozatrudnienie

Status przedsiębiorcy utrzymany

Minister Finansów, odpowiadając na pismo prezesa NRL, rozwiał obawy wielu lekarzy i pielęgniarek uspokajając, że po 1 stycznia br. nie utracą statusu przedsiębiorcy i będą mogli pracować na kontraktach cywilnoprawnych w szpitalach. (...) "Chciałbym z całą stanowczością podkreślić - czytamy w piśmie Jacka Dominika, podsekretarza stanu MF do K. Radziwiłła - że zmiana ta nie odbiera lekarzom oraz pielęgniarkom prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą możliwości świadczenia w ramach tej działalności na podstawie zawartych kontraktów usług na rzecz szpitali. Lekarz lub pielęgniarka prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą nie utracą zatem statusu przedsiębiorcy tylko dlatego, że w ramach kontraktu realizują usługi na rzecz szpitali. (...)

"Lekarka" bez dyplomu
OK

Przez 8 lat mieszkanka Gorlic podawała się za lekarza, przyjmując pacjentów w tamtejszym szpitalu i podgorlickich przychodniach. Nie miała żadnych uprawnień, nawet dyplomu lekarskiego. Prokuratura zakończyła śledztwo w tej sprawie, kierując przeciwko kobiecie akt oskarżenia. Zarzuca jej wykonywanie zawodu bez uprawnień oraz fałszowanie recept i zwolnień. Ewa H. "leczyła" pacjentów między 1998 a 2006 r. Pracowała w tym czasie w szpitalu w Gorlicach (m.in. na oddziale wewnętrznym oraz stacji dializ), w tamtejszym pogotowiu, a także w przychodniach w Sękowej i Dominikowicach. (...)

Lider medycyny
MM

Fundacja Na Rzecz Wspierania Rozwoju Polskiej Farmacji i Medycyny została laureatem konkursu "Sukces Roku 2006 w Ochronie Zdrowia - Liderzy Medycyny" (w kategorii działalność edukacyjno-szkoleniowa), zorganizowanego po raz siódmy przez wydawnictwo "Termedia". Zwycięzców wybiera 23-osobowa Kapituła, wyróżniając osoby, organizacje i przedsiębiorstwa, które w szczególny sposób przyczyniają się do poprawy sytuacji w opiece zdrowotnej, upowszechniają pozytywne wzorce i metody zarządzania, odnoszą sukcesy w gospodarce wolnorynkowej, prowadzą działalność charytatywną na rzecz chorych i ubogich, wspierają rozwój edukacji i nauki. Ogłoszenie wyników konkursu oraz wręczenie nagród odbyło się 14 grudnia w Zamku Królewskim w Warszawie. Statuetkę z rąk prezesa NFZ Andrzeja Sośnierza odebrał Wojciech Kuźmierkiewicz, prezes zarządu Fundacji. (...)

Walka z korupcją w służbie zdrowia

Plaster na raka?
Aleksandra Kurowska

Wartość łapówek, które rocznie wręczane są w służbie zdrowia, wynosi od 5 do 7 mld zł - twierdzi minister Zbigniew Religa i zapowiada program "zero tolerancji" wobec łapówkarzy. Lekarze i eksperci w sprawach korupcji są jednak sceptyczni, bo walka z tą patologią ogranicza się na razie do powołania specjalnego zespołu, utworzenia infolinii oraz pisania poradników dla pacjentów. W resorcie zdrowia odbyło się też międzynarodowe seminarium "Zapobieganie zjawiskom korupcji w ochronie zdrowia". Nie widać jednak planów reform w systemie ochrony zdrowia, które ograniczyłyby to zjawisko. (...)

LPR potrzebuje ratunku
Jan Osiecki

Lotnicze Pogotowie Ratunkowe musi reanimować dwa najbardziej wysłużone śmigłowce, bo wciąż nie dostało obiecanych nowych helikopterów. Jeśli do 31 grudnia 2009 r. nie pojawi się 16 nowych maszyn, to wszystkie bazy LPR w kraju zostaną zamknięte. Tymczasem nikt w resorcie zdrowia nie umiał nam podać nawet przybliżonej daty zakończenia toczącego się przetargu na "latające karetki". (...)

David Copperfield opieki zdrowotnej
Ryszard Kijak

Z końcem stycznia dobiega kresu działalność Międzyresortowego Zespołu ds. Opracowania Zasad Zatrudniania i Wynagradzania w Ochronie Zdrowia, powołanego wiosną ub.r. przez ówczesnego premiera Kazimierza Marcinkiewicza. Ciało to miało przedyskutować pomysły prowadzące do zaspokojenia postulatów zgłaszanych przez środowisko medyczne w czasie zeszłorocznych strajków. Jednak przez pół roku swojego żałosnego bytu Zespół nie dopracował się żadnego dorobku. (...)

Rezydentury

Nabici w butelkę
Grzegorz Napiórkowski

Przedstawiciele władz przekonują, że podejmują liczne działania, by zatrzymać młodych ludzi w kraju i stworzyć im perspektywy rozwoju zawodowego. Ale patrząc na ostatnie poczynania Ministerstwa Zdrowia można sądzić, że realizuje ono program innego rządu. Obecny system specjalizacji wprowadzono w 1999 r. Pierwsze lata jego istnienia to straszny bałagan: brak miejsc specjalizacyjnych, brak rezydentur, opóźnienia w otwieraniu specjalizacji. Doprowadziło to do sytuacji, w której młodzi lekarze specjalizowali się o kilka lat dłużej niż wynikałoby to z programu specjalizacji. (...)

Migracja lekarzy

Dokąd podążą absolwenci wydziałów lakarskich?
Dawid Sikora

Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej otworzyło przed lekarzami możliwość wyjazdu za granicę, do pracy w zawodzie. W większości krajów UE, szczególnie w Niemczech , Francji, Hiszpanii, Norwegii i Wielkiej Brytanii, brakuje lekarzy, a polityka zdrowotna tych państw ukierunkowana jest na zatrudnienie polskich specjalistów z różnych dziedzin medycyny. (...)

Zdrowie na abonament
Tomasz Sienkiewicz

Szacuje się, że medyczne firmy abonamentowe rozprowadziły w Polsce w 2006 r. rekordowo około 600 tys. abonamentów. Liczba ta może imponować, ale jeśli odnieść ją do całej populacji, to stanowi zaledwie nieco ponad 1,5 proc. ludności kraju. "Abonamentowcy" to niejako elita ubezpieczonych, w otaczającej nas mizerii publicznej służby zdrowia korzysta z rarytasów, za które trzeba jednak dodatkowo zapłacić. A może nie są to rarytasy, lecz coś, co w XXI wieku, w średnio rozwiniętym kraju, powinno być raczej normą aniżeli obiektem zazdrości? Marzenia pacjentów często sprowadzają się bowiem do rzeczy najprostszych. (...)

W stronę przedsiębiorczości
Andrzej Sośnierz

Koniec roku to tradycyjnie czas podsumowań, a jeśli się wiodło nie najgorzej - to bilansu dokonań. W Funduszu funkcjonuję stosunkowo krótko, nieco ponad trzy miesiące. Jednego jestem jednak już pewien. Tak scentralizowana instytucja nigdy nie będzie wystarczająco sprawna, by szybko reagować na bodźce płynące z rynku usług medycznych. Fundusz może być zarządzany lepiej lub gorzej, trudno sobie jednak wyobrazić, aby taki właśnie miał być docelowy model organizacyjny płatnika. (...)

PANOPTICUM

Dyżur z rodziną
Marek Wójtowicz

Od dnia unijnej akcesji w wielu felietonach, wystąpieniach na konferencjach i wykładach (nawet w Sali Kolumnowej MZ w 2005 r.) wskazywałem na problem "nieunijnego" czasu pracy lekarzy w ramach tzw. całodobowej opieki lekarskiej. Nikogo to specjalnie nie zainteresowało poza prof. Zdzisławem Kubotem, który w 2005 r. pochwalił mnie za wdrożenie lekarskich kontraktów. Ale za sprawą pediatry, dr. Czesława Misia z Nowego Sącza, temat stał się gorący i będzie się czym martwić w tym roku. (...)

TYLKO FAKTY

Po Misiu
Marek Nowicki

Pediatra Czesław Miś łagodny jest tylko dla swoich podopiecznych. Boleśnie przekonała się o tym dyrekcja Szpitala Specjalistycznego w Nowym Sączu, która właśnie przegrała z nim proces. Za pełnione przez pana doktora od maja do końca września 2004 r. dyżury szpital wyśle go na 169 godzin i 4 minuty płatnego urlopu. Zważywszy jednak, że pan doktor nadal dyżuruje na starych zasadach, to tę liczbę trzeba jeszcze przemnożyć przez pięć. (...)

Z PAMIĘTNIKA WIEJSKIEJ LEKARKI

Kocur
Janina Banachowska

Wezwano mnie do babki, tej, co to przynajmniej raz w miesiącu po mnie przysyła. Nie wiem, co się dzieje, najprawdopodobniej coś z sercem lub płucami. Babcia ma osiemdziesiąt lat z groszami, astmę i chorobę wieńcową. Tym razem jednak czuła się dobrze, a wezwała mnie, bo jej wspaniały kocur, wylegujący się normalnie na pierzynie, wdał się w bitwę z innym kocurem lub psem i na karku ma brzydką ranę. (...)

Telefon antykorupcyjny
Andrzej Rzepliński / Paweł Trzciński

Ministerstwo Zdrowia uruchomiło bezpłatną infolinię, na którą można zgłaszać przypadki korupcji w służbie zdrowia. W pierwszym tygodniu wpłynęło tą drogą 15 skarg. W większości były to anonimy dotyczące wystawiania zwolnień lekarskich za łapówkę. Czy telefoniczne donosy to dobra metoda walki z patologiami w systemie? (...)

Centralne sterowanie czy urynkowienie?
Andrzej Michalski

W ochronie zdrowia tkwimy wciąż w głębokim socjalizmie - z centralnym planowaniem i niewydolnością zakładów. Kolejne pomysły "centralnych planistów" niekoniecznie zatem zaspokoją potrzeby zdrowotne społeczeństwa. "Sieć szpitali", jeśli się zmaterializuje, zapewne spodoba się wszystkim, którzy się w niej znajdą - zapewniając godziwsze finansowanie usług. Konkurencja, która nie załapie się na "zasilanie ze źródła", pozostanie daleko w tyle i uschnie. Nie rokuje to dobrze poprawie jakości świadczeń, nie zapowiada też ograniczania korupcji. (...)

Z DROGI...

Noworoczne marzenia
Andrzej Musiałowicz

Chciałbym poznać autora zmian w przepisach podatkowych (CIT i PIT), których rezultatem jest znaczne ograniczenie możliwości prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej. Chciałbym usłyszeć choć jeden racjonalny argument przemawiający za tymi zmianami, poza ewidentną chęcią zwiększenia przychodów budżetu i ZUS. Czy doprawdy autor (autorzy) dobrze wszystko przemyślał? Rezultaty mogą być wręcz odwrotne, a budżet może zostać obciążony koniecznością zapewnienia bytu nowej rzeszy bezrobotnych. (...)

OKIEM DYREKTORA

Święta i po świętach
Janusz Atłachowicz

Mamy za sobą grudzień, chyba najciekawszy miesiąc roku. Rozpoczyna go Barbórka. Potem radość mają dzieci, a rodzice wydatek, bo jest Mikołaja. Potem feralny 13 grudnia, którego 25-lecie obchodziliśmy w tym roku. I rocznice Grudnia'70 oraz pacyfikacji "Wujka". A do tego - okres przygotowań przedświątecznych i same święta. No, i koniec roku, czyli szampański sylwester. Nasz "kochany" płatnik zafundował nam w grudniu spokój. Nie było kolejnych tur coraz bardziej nerwowych "negocjacji" kontraktu na rok następny. Nie było z prostego powodu. (...)

Czym są badania niekomercyjne?
Bożena Ciosek, Marta Gadomska-Gołąb

Od dłuższego czasu trwają prace nad nowelizacją ustawy Prawo farmaceutyczne ("Projekt nowelizacji"). Jednym z jej głównych celów jest implementacja do polskiego prawa Dyrektywy Komisji Europejskiej 2005/28/WE. Dyrektywa ta ustala zasady oraz szczegółowe wytyczne dobrej praktyki klinicznej w odniesieniu do badanych produktów leczniczych przeznaczonych do stosowania u ludzi, a także wymogi zatwierdzania produkcji oraz przewozu takich produktów. Obok licznych regulacji przewiduje ona możliwość wprowadzenia do wewnętrznych systemów prawnych instytucji niekomercyjnych badań klinicznych. (...)

Delikt i kontrakt
Krzysztof Maśliński

W artykułach o odpowiedzialności cywilnej lekarza pojawiają się często dwa sformułowania: odpowiedzialność kontraktowa lub odpowiedzialność deliktowa. Co one oznaczają i czym się różnią? Na wstępie trzeba przypomnieć, że w ramach odpowiedzialności cywilnej osoba ją ponosząca jest zobowiązana do wynagrodzenia szkody osobie, która ją poniosła. Szkoda może mieć zarówno wymiar materialny, jak i niematerialny (w tym ostatnim przypadku w języku prawniczym używane jest pojęcie "krzywda"). (...)

Cuda i dziwy
Barbara Misińska

W nie tak znowu odległych czasach urealnionego do szczętu socjalizmu wydano - ku uciesze milusińskich - książeczkę "Cuda i dziwy Kuby". Dzisiaj też obserwujemy cuda i dziwy: polski system ochrony zdrowia jest ich pełen. Jednym z takich cudów systemowych jest kolejne odroczenie terminu obowiązywania rozporządzenia regulującego wymogi fachowe i sanitarne, jakie powinny spełniać zakłady opieki zdrowotnej. Cieszy to szczególnie niektóre szpitale powiatowe. W nieustającej dyskusji na temat realizacji świadczeń opieki zdrowotnej - publicznej i prywatnej - ten temat jest trochę niechcianym dzieckiem. (...)

Motywy wyboru studiów medycznych
Alicja Litwiejko, Owłasiuk, Dorota Bielska

Jakimi motywami kieruje się absolwent szkoły średniej przy podejmowaniu decyzji o wyborze studiów medycznych? Jaka jest jego hierarchia celów i dążeń? W okresie od października do grudnia 2005 roku w Zakładzie Medycyny Rodzinnej i Pielęgniarstwa Środowiskowego Akademii Medycznej w Białymstoku przeprowadzono badania opinii studentów Wydziału Lekarskiego tej uczelni. Zastosowano autorski kwestionariusz ankiety. Badaniami objęto 200 studentów. Zostali oni poproszeni o wypełnienie anonimowej ankiety; rozdano 200 kwestionariuszy. Analizie poddano 191 ankiet z 313 odpowiedziami (istniała możliwość wielokrotnego wyboru odpowiedzi). (...)

Leki biotechnologiczne: innowacja na receptę
Mariusz Kielar

Dynamicznie rozwijający się rynek leków biotechnologicznych (biotech drugs) stanowi istotną szansę poprawy sytuacji zdrowotnej w krajach europejskich. Wyniki przeprowadzonego niedawno badania BioImpact Study pokazują, iż spektrum dostępnych na rynku 190 preparatów i szczepionek typu biotech oraz ponad 400 nowych cząsteczek będących w 2004 roku jeszcze w fazie eksperymentalnej, obejmuje już ponad 300 milionów pacjentów na całym świecie1. Jednymi z najbardziej obiecujących klas terapeutycznych nowych leków są tzw. terapeutyczne przeciwciała monoklonalne (monoclonal antibodies - MAb). (...)

Telemedycyna
Witold Ponikło

Połączenie dwóch greckich słów tele (daleko) i medicine (medycyna) pozwala opisać zjawisko uprawiania medycyny bez bezpośredniego kontaktu z pacjentem, za to z wykorzystaniem możliwości stworzonych przez współczesną telekomunikację i informatykę. Ta interesująca technologia rozwinęła się w odpowiedzi na potrzebę zapewnienia w miarę odpowiedniej jakości opieki medycznej populacji rozproszonej na dużych obszarach, o niskim nasyceniu specjalistyczną kadrą medyczną. (...)

KARDIOLOGIA

Zapalne choroby serca (2)
Tomasz Zapolski

Zapalenie mięśnia sercowego (ZM) jest stanem, w którym miocyty, przestrzenie międzykomórkowe oraz ściana naczyń serca są objęte procesem zapalnym. Nierzadko towarzyszy mu zapalenie osierdzia. Przyczyną ZM mogą być zarówno infekcje, jak i czynniki niezakaźne (ryc. 1). Uszkodzenie miokardium może być spowodowane bezpośrednim toksycznym oddziaływaniem czynnika etiologicznego lub wytwarzanymi przez niego toksynami. Proces zapalny może być także zapoczątkowany przez reakcje immunologiczne w mechanizmie odpowiedzi zarówno komórkowej, jak i humoralnej. (...)

ONKOLOGIA

Onkologiczne badania skriningowe (1)
Radzisław Kordek

Onkologiczne badanie przesiewowe (skriningi) to poszukiwanie wczesnych nowotworów lub zmian przednowotworowych u osób bez objawów choroby. Badania takie powinny być masowe i zorganizowane, gdyż tylko wtedy uzyskuje się zamierzone efekty populacyjne w postaci obniżenia umieralności na dany nowotwór. Planując badania przesiewowe należy pamiętać o tym aspekcie ich efektywności, a także o kontekście ekonomicznym: wiele badań diagnostycznych może nie przynosić korzyści chorym, a zysk zdrowotny osiągnięty w wyniku skriningu bywa bardzo kosztowny. (...)

REUMATOLOGIA

Choroba Stilla u dorosłych
Beata Gruszecka

Choroba Stilla charakteryzuje się występowaniem seronegatywnego - pod względem czynnika reumatoidalnego - zapalenia wielostawowego, któremu towarzyszą objawy ogólne. Przyczyna choroby nie jest do końca poznana. U chorych obserwuje się większą częstość występowania niektórych antygenów zgodności tkankowej klasy I i II (HLA - B8, Bw35, B44, DR5 i DR7) w porównaniu z populacją kontrolną. W surowicy oraz płynie stawowym pobranym w okresie zaostrzenia objawów wykazywano obecność krążących kompleksów immunologicznych. (...)

PSYCHIATRIA

Zaburzenia osobowości
Halina Kleszcz

Problem zaburzeń osobowości jest coraz poważniejszy; według różnych badań dotyka od 5 do 30% społeczeństwa. Spośród osób najgłębiej zaburzonych (osobowość borderline) 75% ma w swojej historii zamach na własne życie, co dziesiąta umiera przedwcześnie na skutek samobójstwa. Wiele popełnia przestępstwa. Osoby z zaburzeniami osobowości nie potrafią stworzyć dobrych, trwałych relacji z ludźmi. Trafiają do specjalistów - psychoterapeuty, psychiatry - bo czują się coraz bardziej samotne, ich kolejne związki się rozpadają. Niektórzy pracują po kilkanaście godzin dziennie, rezygnując z życia osobistego. (...)

ADOPT nadzieją dla cukrzyków
MM

Wczesne leczenie rozyglitazonem u chorych na cukrzycę typu 2 może opóźnić postępującą utratę kontroli stężenia cukru we krwi. Dowiodły tego wyniki 5-letniego badania ADOPT (A Diabetes Outcome Progression Trial) zaprezentowane na XIX Światowym Kongresie Federacji ds. Cukrzycy w Kapsztadzie i opublikowane 4 grudnia w "New England Journal of Medicine". W porównaniu z metforminą i gliburydem - najczęściej przepisywanymi doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi - rozyglitazon wykazuje większą skuteczność w utrzymywaniu kontroli stężenia cukru we krwi, istotnie poprawia wrażliwość tkanek na insulinę oraz zmniejsza tempo pogarszania się czynności komórki beta trzustki. Wczesne rozpoczęcie leczenia tym preparatem zmniejsza ryzyko niepowodzenia monoterapii u chorych na cukrzycę typu 2 o 32% w porównaniu z metforminą oraz o 63% w porównaniu z gliburydem. (...)

MEDUKACJA

Bądź LEPszy w testach
Grzegorz Napiórkowski

Pytania testowe, których zakres pokrywa się z LEP. Prawidłowe odpowiedzi wraz z komentarzami. (...)

30-lecie krakowskiej Kliniki Hematologii i Onkologii Dziecięcej

Tradycja i nowoczesność
Marcin Mikos

Klinika Hematologii i Onkologii Dziecięcej w Uniwersyteckim Szpitalu Dziecięcym w Krakowie-Prokocimiu świętuje jubileusz 30-lecia. Z tej okazji zorganizowano też uroczystą konferencję naukową. Początki onkologii i hematologii dziecięcej w Krakowie sięgają lat 60. ubiegłego wieku. Z inicjatywy prof. Bogusława Halikowskiego, z II Kliniki Pediatrycznej AM w Krakowie wyodrębniony został wówczas pierwszy zespół hematologiczny, który z czasem przekształcił się w 11-łóżkowy oddział, a następnie (w 1976 r.) w Klinikę Hematologii Dziecięcej. (...)

Konferencja Polskiego Towarzystwa Nauk o Zdrowiu w Poznaniu

Trudna droga do specjalizacji
Jolanta Sielska

Efekty zastosowania farmakoekonomiki, innowacyjne rozwiązania organizacyjne, edukacja kadr - to problemy, które wielokrotnie powracały podczas XII ogólnopolskiej konferencji zorganizowanej przez Polskie Towarzystwo Nauk o Zdrowiu. Wykładowcy z AM oraz Wyższej Szkoły Komunikacji i Zarządzania w Poznaniu zaprosili do debaty o zarządzaniu zdrowiem publicznym w obliczu zagrożeń cywilizacyjnych wybitnych specjalistów z różnych dziedzin, mających wpływ na jakość opieki zdrowotnej. (...)

Dni Jana Pawła II "Wielowymiarowość prawdy" w Krakowie

Prawda na gruncie medycyny
HK

Odwieczny dylemat: mówić pacjentowi całą prawdę na temat złego rokowania, dozować ją, opakować w zapewnienia o wsparciu? - próbował zinterpretować prof. dr hab. med. Aleksander Skotnicki, szef Katedry i Kliniki Hematologii, uczeń i następca prof. Juliana Aleksandrowicza. Sens jego rozważań można streścić krótko: Na pewno nie wolno beznamiętnym tonem odczytać choremu wyroku śmierci, co się zdarza, powodując niewyobrażalną traumę. Dozowanie złych informacji jest konieczne, a rozmowa z pacjentem - nie na korytarzu i w biegu... - niebywale ważna. (...)

Największy program profilaktyczny w Polsce

Zaproszenie do skriningu
SIEL

Jednym z największych sukcesów Programu Aktywnej Profilaktyki Raka Szyjki Macicy było doprowadzenie do zniesienia limitów na badania cytologiczne - mówią twórcy i propagatorzy programu. Do konieczności prowadzenia wieloletniego aktywnego skriningu cytologicznego przekonany jest zarówno resort zdrowia, jak i NFZ. Są również pieniądze na badania, jak i dystrybucję zaproszeń dla pacjentek. Czego jeszcze trzeba? Przed sprawnie działającymi, wyposażonymi w odpowiednie oprogramowanie ośrodkami koordynującymi program, pozostało zadanie bodaj najtrudniejsze: namówienie kobiet do skorzystania z badań. (...)

Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.)

Neurologia - Podręcznik dla studentów medycyny

To nowoczesny podręcznik neurologii klinicznej. W części I zawiera wiadomości z neuroanatomii i neurofizjologii oraz omówienie badań neurologicznych, najważniejszych objawów i zespołów klinicznych układu nerwowego. W części II prezentuje najistotniejsze jednostki nozologiczne i zespoły objawowe: ich etiologię, patogenezę, objawy kliniczne, podstawy diagnostyki oraz możliwości terapii i profilaktyki. Część III przeznaczona jest szczególnie zainteresowanych neurologią. (...)

Drew Provan, Charles R. J. Singer, Trevor Baglin, John Lilleyman

Hematologia kliniczna

Książka adresowana do lekarzy pierwszego kontaktu oraz lekarzy przygotowujących się do egzaminów specjalizacyjnych z hematologii, onkologii klinicznej, radioterapii onkologicznej oraz hematoonkologii dziecięcej. Przejrzysty układ pomaga w opanowaniu różnicowania poszczególnych jednostek chorobowych, zaplanowaniu właściwych badań dodatkowych oraz wdrożeniu niezbędnego leczenia, zanim pacjent zostanie skierowany do specjalistycznego ośrodka. Bardzo cenne uzupełnienie stanowią procedury terapeutyczne oraz protokoły lecznicze. (...)