Wydatki Polaków na zdrowie

Aleksandra Kurowska

Wydatki Polaków na zdrowie rosną szybciej niż dochody. Stale pogłębia się przepaść w możliwościach leczenia między zamożnymi a biednymi. Mówienie o równym dostępie do zdrowia dla wszystkich jest zwyczajną fikcją.

Główny Urząd Statystyczny opublikował we wrześniu zestawienie „Budżety gospodarstw domowych w 2015 r.”. Wskazuje ono nie tylko znany fakt, że na zdrowie z prywatnej kieszeni Polacy wydają coraz więcej, ale też to, że biorąc pod uwagę wszystkie wydatki ponoszone przez gospodarstwa domowe, najwyższy wzrost udziału w wydatkach odnotowano w zdrowiu. Średnio miesięcznie na jedną osobę w gospodarstwie wydatki na zdrowie wynosiły 57,61 zł, a najwięcej – bo blisko 100 zł – w przypadku emerytów. W rodzinach robotniczych zaś 32,64 zł, niewiele więcej w rolniczych.


Barierą pieniądze i brak lekarzy

Największą pozycję w wydatkach na osobę w gospodarstwach domowych stanowią wyroby medyczne i farmaceutyczne. To średnio 37,41 zł miesięcznie – wynika z danych GUS. Na razie niewiele wskazuje na to, by miały one spaść, wręcz przeciwnie – raczej wzrosną, mimo zmian w ustawie refundacyjnej czy planowanych zmianach w wyrobach medycznych. W grupie emerytów faktycznie może nastąpić zahamowanie wzrostu lub wręcz niewielki spadek rok do roku dzięki programowi bezpłatnych leków dla osób w wieku powyżej 75 lat. Ale czy tak się stanie, będzie zależało także od innych ruchów na liście refundacyjnej.

Kolejne na liście są usługi ambulatoryjne, na które przeciętny Polak wydaje 18,7 zł miesięcznie. A najwyższe wydatki ponoszą emeryci (22,89 zł). Nie ma wątpliwości, że dla większości osób korzystających z prywatnych placówek i samodzielnie płacących za zdrowie decydująca nie jest jakość, a to, że na wizytę u specjalisty w publicznym systemie czekać muszą miesiącami. Zresztą i w komercyjnych placówkach o terminy jest coraz trudniej i oczekiwanie przez 2–3 miesiące staje się standardem w sytuacji, gdy lekarzy specjalistów zwyczajnie na rynku brakuje. Polacy wydają też z własnej kieszeni pieniądze na diagnostykę, bo wtedy nie muszą iść do lekarza POZ lub specjalisty po skierowanie, a potem dodatkowo czekać w kolejkach. Tymczasem, patrząc na budżet NFZ, choćby przyszłoroczny, widać, że akurat w ambulatoryjnej opiece specjalistycznej wzrost nakładów jest stosunkowo niski. I tak w zasadzie jest w kolejnych latach, co wypycha osoby chore albo na rynek komercyjny, albo do szpitali, gdzie na dyżurze przy odrobinie szczęścia część badań zrealizują od razu lub w ramach hospitalizacji.

Ostatnią, wręcz niezauważalną pozycję stanowi leczenie szpitalne i sanatoryjne z przeciętnymi wydatkami 1,5 zł miesięcznie. Bo choć wiele osób chciałoby dzięki komercyjnym usługom ominąć kolejki np. do operacji, to najczęściej ich na to nie stać. Co innego wyłożyć bowiem kilkadziesiąt złotych na wizytę, a co innego kilka czy kilkanaście tysięcy na hospitalizację.


Konstytucja sobie…

Z informacji tych można wyciągnąć różne wnioski. Oczywiście zwolennicy większej ingerencji państwa w zdrowie i stawiania na publiczne podmioty stwierdzić mogą, że jest źle i tylko planowane przez rząd reformy zmierzające ku systemowi budżetowemu i szerszemu dostępowi do usług (nie tylko dla ubezpieczonych) mogą to zmienić. Z kolei zwolennicy całkiem odwrotnego podejścia i pójścia w kierunku np. modelu holenderskiego z mnogością konkurujących ze sobą funduszy i doubezpieczania, wyciągną z danych GUS wniosek o tym, że system dopłat trzeba uporządkować.

Tak czy inaczej, dane pokazują, że powoływanie się w publicznej debacie na konstytucyjny równy dostęp do zdrowia, w celu blokowania projektów np. współpłacenia czy dodatkowych ubezpieczeń, to fikcja. Owszem, w zakresie zdrowia finansowanego z publicznych pieniędzy dostęp może być mniej więcej równy, ale ogólnie nie. I tak – z tych samych badań GUS wynika – że o ile najbogatsi Polacy wydają na jedzenie dwa razy więcej niż najbiedniejsi – co jest dużą różnicą, w przypadku usług zdrowotnych jest ona o wiele głębsza. Mianowicie, kwota przeciętnych miesięcznych wydatków na 1 osobę na zdrowie była około pięć razy wyższa u bogatszych niż u biednych obywateli. Choć biorąc pod uwagę to, jak zamożność czy wykształcenie wpływają na stan zdrowia, spodziewać się można, że biedniejsi potrzeby w zakresie zdrowia mogli mieć większe.

Oczywiście, jak pokazują chociażby dane OECD, większość to wydatki nieusystematyzowane, z własnej kieszeni – za pojedyncze wizyty, choć coraz więcej osób kupuje polisy zdrowotne (te jednak są np. dla osób starszych albo w ogóle niedostępne albo mają zaporowe ceny).


PwC: polski rynek
wart 5 mld euro

Na to, że w Polsce coraz więcej wydaje się na prywatną opiekę zdrowotną jednoznacznie wskazuje też raport „Pacjent w świecie cyfrowym” doradczej firmy PwC. Jak czytamy w tym dokumencie, wydatki na prywatną ochronę zdrowia w regionie Europy Środkowo-Wschodniej rosną w tempie 6 proc. rocznie, czyli prawie dwa razy szybciej niż wydatki publiczne. A największy w regionie jest właśnie rynek polski, wyceniany na 5 mld euro (to aż 36 proc. wartości całego regionu). Kolejne pod względem wielkości Czechy z 2 mld euro oraz Węgry z 1,6 mld euro są za Polską daleko w tyle.

Eksperci PwC uważają przy tym, że jednym z kluczowych czynników wpływających na ten wzrost są nowe technologie, takie jak telemedycyna. – Dzięki nowym rozwiązaniom w ochronie zdrowia osiągnięcie porównywalnych standardów i wyników może nastąpić szybciej i bardziej efektywnie, zarówno pod względem kosztów, jak i jakości świadczonych usług – mówi Mariusz Ignatowicz, partner w PwC, lider zespołu ds. rynku ochrony zdrowia w Europie Środkowo-Wschodniej.
Wśród usług o największym według PwC wzroście są: telekonsultacje, telemonitoring, telediagnostyka oraz telerehabilitacja. Te pierwsze osiągają tempo 110 proc. wzrostu rocznie, co oznacza, że liczba telekonsultacji w okresie zaledwie 12 miesięcy podwoiła się i wyniosła w całej Europie Środkowo-Wschodniej ponad 110 tys. w 2015 roku.

Z badania wynika, że pacjenci najchętniej deklarują chęć korzystania z porad telemedycznych w zakresie konsultacji: internistycznych (ponad 50 proc. respondentów), a także farmaceutycznych, kardiologicznych i dermatologicznych (niemal 40 proc. badanych).


Bez kasy się nie obejdzie

Doświadczenia polskich prywatnych sieci medycznych chęć korzystania z telemedycyny potwierdzają, przepisy idą też w kierunku upowszechnienia jej w publicznym systemie. Jednak trudno oczekiwać, że w najbliższych latach nastąpi przełom. Wydaje się więc, że recepty trzeba szukać raczej w zwiększaniu nakładów, szukaniu nowych rozwiązań organizacyjnych i informatycznych i większej liczbie adeptów medycyny. Do tego wiele na lepsze mogłoby zmienić szersze włączenie innych grup pracowników medycznych w proces leczenia. Z obecnym poziomem publicznych wydatków na zdrowie zbyt wiele nie zdziałamy.