Służba Zdrowia - strona główna
SZ nr 27–29/2000
z 3 kwietnia 2000 r.


>>> Wyszukiwarka leków refundowanych


Profilaktyka

Krystyna Knypl

Jedynym sposobem utrzymania zdrowia jest jedzenie tego, czego nie lubisz, picie tego, czego nie chcesz i robienie tego, na co nie masz ochoty. (Mark Twain)

Profilaktyka, z ekonomicznego punktu widzenia, należy do najskuteczniejszych i najbardziej korzystnych metod zwalczania chorób. Wiadomo, że wydana dziś na profilaktykę jedna złotówka oznacza zaoszczędzenia w przyszłości dziesięciu złotych. Mimo to rozwój profilaktyki w naszym kraju jest bardzo powolny.

Przyczyn takiego stanu rzeczy jest kilka. Niewątpliwie jedną z głównych jest brak odpowiedniej świadomości zarówno u pacjentów, jak i u pracowników ochrony zdrowia. Społeczeństwo amerykańskie osiągnęło 20-procentowy spadek umieralności z powodu chorób układu krążenia na przestrzeni lat 1970-90, co w 50% było następstwem zmian stylu życia. Trzy podstawowe filary tych zmian to: zaprzestanie palenia papierosów, właściwe odżywianie oraz wysiłek fizyczny. Są to jednocześnie trzy główne, poddające się kontroli czynniki ryzyka choroby wieńcowej i zawału serca.

Prognoza sporządzona przez ekspertów Harvard School of Public Health w Bostonie na potrzeby Światowej Organizacji Zdrowia przewiduje następujące zmiany w częstości występowania chorób (prognoza dotyczy całej kuli ziemskiej, patrz tabela).

Zważywszy na fakt, że widoczne efekty postępowania profilaktycznego występują po 10-20 latach, powyższa prognoza może być wskazówką, na jakie dyscypliny medyczne należy skierować najbardziej energiczne działania profilaktyczne.

W 1990 r. na całym świecie z powodu zawału serca i udaru mózgu zmarło 10,7 mln ludzi, podczas gdy na raka płuc 0,9 mln ludzi *.

Szczególną uwagę należy więc zwrócić na zwalczanie czynników ryzyka choroby wieńcowej, zawału serca oraz udaru mózgu. Największy sukces można odnieść, gdy postępowanie profilaktyczne zostanie skierowane do młodych osób o wysokim poziomie ryzyka tych trzech chorób.

Najważniejszym zadaniem prawidłowo prowadzonej profilaktyki powinno być wyszukanie osób o wysokim ryzyku. Z trzech grup przyczynowych chorób odnaczyniowych (czynnik genetyczny, czynnik środowiskowy, czynniki regulacyjne) stały jest czynnik genetyczny. Jest to zatem najlepszy klucz do wyszukiwania osób o podwyższonym ryzyku. Ponadto czynnik ten ma silniejsze negatywne oddziaływanie niż czynnik środowiskowy. Potwierdzają to kanadyjskie badania nad rodzinami nadciśnieniowymi, które wychowywały dzieci rodzone i adoptowane. Ciśnienie krwi u dzieci rodzonych było znamiennie wyższe niż u dzieci adoptowanych, wychowywanych w tych samych warunkach środowiskowych.

Skuteczne postępowanie celowane na grupy wysokiego ryzyka można osiągnąć rozpoczynając szacowanie tego ryzyka u dorosłych dzieci (mężczyźni od 35. roku życia, kobiety od 40. roku życia) chorych, którzy przeszli zawał serca lub udar mózgu albo obecnie są chorzy.

Do konkursu ofert 2000 w BKChSM na programy profilaktyczne przystąpiło 56 ośrodków. Po szczegółowej ocenie ofert i negocjacjach komisja konkursowa zakwalifikowała do realizacji 29 programów z 17 ośrodków zarówno branżowych, jak i regionalnych. Środki kasy na ten cel w 42% przeznaczono na programy profilaktyczne u dzieci i młodzieży, a w 58% u dorosłych.

Programy dla dzieci i młodzieży to: promocja zdrowego stylu życia, profilaktyka wad postawy, edukacja w zakresie profilaktyki uzależnień od alkoholu, narkotyków i substancji psychoaktywnych. Ponadto zapewniono finansowanie badań przesiewowych u noworodków w kierunku fenyloketonurii, hipotyreozy i hipertyreozy.

Wśród programów profilaktycznych dla dorosłych najwięcej środków budżetowych skierowano na programy profilaktyczne zapobiegające chorobie wieńcowej, zawałowi serca oraz udarowi mózgu.

Programy te przewidują warsztaty edukacyjne dla pacjentów oraz wyszukiwanie osób z grup wysokiego ryzyka. Szczególny nacisk położono na profilaktykę rodzinną. Na wykłady z zakresu prawidłowego żywienia będą zapraszani nie tylko chorzy, ale również ich współmałżonkowie oraz dzieci. Niektóre programy szczegółowo ocenią stopień ryzyka zagrożenia u dorosłych dzieci osób, które przeszły zawał serca i udar mózgu lub obecnie są chore. Dorosłe dzieci takich osób nie zawsze są ubezpieczone w BKChSM. Przewidzieliśmy, że 5% dorosłych dzieci będzie zaproszone na koszt BKChSM do udziału w programach.

Byłoby wielce pożyteczne dla ubezpieczonych, gdyby kasy regionalne zdecydowały się na współuczestnictwo finansowe w programach profilaktyki przeciwzawałowej i przeciwudarowej. W profilaktyce tej zadania są tak olbrzymie, że tylko współdziałanie z kasami regionalnymi może przynieść oczekiwane rezultaty.

Nasze programy profilaktyczne zostały opracowane przez wybitnych specjalistów (niektórych z nich przedstawimy niebawem, programy mają bowiem charakter autorski). Pierwsi chorzy w jednym z programów zostali przebadani już na początku stycznia 2000 r.

W budżecie BKChSM przewidziano również odpowiednie środki na programy z zakresu profilaktyki nowotworów. Poza profilaktyką nowotworów gruczołu piersiowego rozpoczęliśmy też dwa inne programy (opracowane wg światowych standardów): profilaktyki raka jądra oraz profilaktyki nowotworów jelita grubego. Chorzy na cukrzycę mogą wziąć udział w naszych programach edukacyjnych.

Pamiętaliśmy również o tym, że ciągłe kształcenie jest obowiązkiem każdego pracownika ochrony zdrowia. Nasi oferenci mogą odbyć szkolenie (w części naukowej na koszt BKChSM) w Instytucie Żywności i Żywienia w Warszawie, na kursie "Wdrażanie zasad prawidłowego żywienia w grupach ryzyka chorób układu krążenia". Planujemy trzy edycje kursu w Warszawie oraz siedem edycji terenowych.

Mamy również w planie trzy ogólnodostępne akcje profilaktyczne dla ubezpieczonych. Jedna z nich, "Jesienny spacer po zdrowie", odbyła się w ubiegłym roku i zgromadziła ponad 10 tysięcy zainteresowanych. Zachęca to do jej powtórzenia oraz zaprojektowania innych akcji.

Częstość występowania chorób na świecie wg Murray'a i Lopeza
Rok 1990 Rok 2020
1. Choroby infekcyjne dróg oddechowych
2. Choroby biegunkowe
3. Urazy okołoporodowe
4. Depresja
5. Choroba wieńcowa
6. Choroby odnaczyniowe mózgu (udary)
7. Gruźlica
8. Odra
9. Wypadki drogowe
10. Choroby wrodzone
1. Choroba wieńcowa
2. Depresja
3. Wypadki drogowe
4. Choroby odnaczyniowe mózgu (udary)
5. Zaporowa choroba dróg oddechowych
6. Choroby zakaźne dolnych dróg oddechowych
7. Gruźlica
8. Urazy wojenne
9. Choroby biegunkowe
10. Zespół zmniejszonej odporności





Najpopularniejsze artykuły

Ciemna strona eteru

Zabrania się sprzedaży eteru etylowego i jego mieszanin – stwierdzał artykuł 3 uchwalonej przez sejm ustawy z dnia 22 czerwca 1923 r. w przedmiocie substancji i przetworów odurzających. Nie bez kozery, gdyż, jak podawały statystyki, aż 80 proc. uczniów szkół narkotyzowało się eterem. Nauczyciele bili na alarm – używanie przez dzieci i młodzież eteru prowadzi do ich otępienia. Lekarze wołali – eteromania to zguba dla organizmu, prowadzi do degradacji umysłowej, zaburzeń neurologicznych, uszkodzenia wątroby. Księża z ambon przestrzegali – eteryzowanie się nie tylko niszczy ciało, ale i duszę, prowadząc do uzależnienia.

Ile trwają studia medyczne w Polsce? Podpowiadamy!

Studia medyczne są marzeniem wielu młodych ludzi, ale wymagają dużego poświęcenia i wielu lat intensywnej nauki. Od etapu licencjackiego po specjalizację – każda ścieżka w medycynie ma swoje wyzwania i nagrody. W poniższym artykule omówimy dokładnie, jak długo trwają studia medyczne w Polsce, jakie są wymagania, by się na nie dostać oraz jakie możliwości kariery otwierają się po ich ukończeniu.

Diagnozowanie insulinooporności to pomylenie skutku z przyczyną

Insulinooporność początkowo wykrywano u osób chorych na cukrzycę i wcześniej opisywano ją jako wymagającą stosowania ponad 200 jednostek insuliny dziennie. Jednak ze względu na rosnącą świadomość konieczności leczenia problemów związanych z otyłością i nadwagą, w ostatnich latach wzrosło zainteresowanie tą... no właśnie – chorobą?

Najlepsze systemy opieki zdrowotnej na świecie

W jednych rankingach wygrywają europejskie systemy, w innych – zwłaszcza efektywności – dalekowschodnie tygrysy azjatyckie. Większość z tych najlepszych łączy współpłacenie za usługi przez pacjenta, zazwyczaj 30% kosztów. Opisujemy liderów. Polska zajmuje bardzo odległe miejsca w rankingach.

Testy wielogenowe pozwalają uniknąć niepotrzebnej chemioterapii

– Wiemy, że nawet do 85% pacjentek z wczesnym rakiem piersi w leczeniu uzupełniającym nie wymaga chemioterapii. Ale nie da się ich wytypować na podstawie stosowanych standardowo czynników kliniczno-patomorfologicznych. Taki test wielogenowy jak Oncotype DX pozwala nam wyłonić tę grupę – mówi onkolog, prof. Renata Duchnowska.

10 000 kroków dziennie? To mit!

Odkąd pamiętam, 10 000 kroków było złotym standardem chodzenia. To jest to, do czego powinniśmy dążyć każdego dnia, aby osiągnąć (rzekomo) optymalny poziom zdrowia. Stało się to domyślnym celem większości naszych monitorów kroków i (czasami nieosiągalną) linią mety naszych dni. I chociaż wszyscy wspólnie zdecydowaliśmy, że 10 000 to idealna dzienna liczba do osiągnięcia, to skąd się ona w ogóle wzięła? Kto zdecydował, że jest to liczba, do której powinniśmy dążyć? A co ważniejsze, czy jest to mit, czy naprawdę potrzebujemy 10 000 kroków dziennie, aby osiągnąć zdrowie i dobre samopoczucie?

Cukrzyca: technologia pozwala pacjentom zapomnieć o barierach

Przejście od leczenia cukrzycy typu pierwszego opartego na analizie danych historycznych i wielokrotnych wstrzyknięciach insuliny do zaawansowanych algorytmów automatycznego jej podawania na podstawie ciągłego monitorowania glukozy w czasie rzeczywistym jest spełnieniem marzeń o sztucznej trzustce. Pozwala chorym uniknąć powikłań cukrzycy i żyć pełnią życia.

Zdrowa tarczyca, czyli wszystko, co powinniśmy wiedzieć o goitrogenach

Z dr. n. med. Markiem Derkaczem, specjalistą chorób wewnętrznych, diabetologiem oraz endokrynologiem, wieloletnim pracownikiem Kliniki Endokrynologii, a wcześniej Kliniki Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Medycznego w Lublinie rozmawia Antoni Król.

Czy NFZ może zbankrutować?

Formalnie absolutnie nie, publiczny płatnik zbankrutować nie może. Fundusz bez wątpienia znalazł się w poważnych kłopotach. Jest jednak jedna dobra wiadomość: nareszcie mówi się o tym otwarcie.

Onkologia – organizacja, dostępność, terapie

Jak usprawnić profilaktykę raka piersi, opiekę nad chorymi i dostęp do innowacyjnych terapii? – zastanawiali się eksperci 4 września br. podczas Forum Ekonomicznego w Karpaczu.

Soczewki dla astygmatyków – jak działają i jak je dopasować?

Astygmatyzm to jedna z najczęstszych wad wzroku, która może znacząco wpływać na jakość widzenia. Na szczęście nowoczesne rozwiązania optyczne, takie jak soczewki toryczne, pozwalają skutecznie korygować tę wadę. Jak działają soczewki dla astygmatyków i na co zwrócić uwagę podczas ich wyboru? Oto wszystko, co warto wiedzieć na ten temat.

Aż 9,3 tys. medyków ze Wschodu ma pracę dzięki uproszczonemu trybowi

Już ponad 3 lata działają przepisy upraszczające uzyskiwanie PWZ, a 2 lata – ułatwiające jeszcze bardziej zdobywanie pracy medykom z Ukrainy. Dzięki nim zatrudnienie miało znaleźć ponad 9,3 tys. członków personelu służby zdrowia, głównie lekarzy. Ich praca ratuje szpitale powiatowe przed zamykaniem całych oddziałów. Ale od 1 lipca mają przestać obowiązywać duże ułatwienia dla medyków z Ukrainy.

Jakie badania profilaktyczne są zalecane po 40. roku życia?

Po 40. roku życia wzrasta ryzyka wielu chorób przewlekłych. Badania profilaktyczne pozwalają wykryć wczesne symptomy chorób, które często rozwijają się bezobjawowo. Profilaktyka zdrowotna po 40. roku życia koncentruje się przede wszystkim na wykryciu chorób sercowo-naczyniowych, nowotworów, cukrzycy oraz innych problemów zdrowotnych związanych ze starzeniem się organizmu.

Rzeczpospolita bezzębna

Polski trzylatek statystycznie ma aż trzy zepsute zęby. Sześciolatki mają próchnicę częściej niż ich rówieśnicy w Ugandzie i Wietnamie. Na fotelu dentystycznym ani razu w swoim życiu nie usiadł co dziesiąty siedmiolatek. Statystyki dotyczące starszych napawają grozą: 92 proc. nastolatków i 99 proc. dorosłych ma próchnicę. Przeciętny Polak idzie do dentysty wtedy, gdy nie jest w stanie wytrzymać bólu i jest mu już wszystko jedno, gdzie trafi.

Leki, patenty i przymusowe licencje

W nowych przepisach przygotowanych przez Komisję Europejską zaproponowano wydłużenie monopolu lekom, które odpowiedzą na najpilniejsze potrzeby zdrowotne. Ma to zachęcić firmy farmaceutyczne do ich produkcji. Jednocześnie Komisja proponuje wprowadzenie przymusowego udzielenia licencji innej firmie na produkcję chronionego leku, jeśli posiadacz patentu nie będzie w stanie dostarczyć go w odpowiedniej ilości w sytuacjach kryzysowych.

Astronomiczne rachunki za leczenie w USA

Co roku w USA ponad pół miliona rodzin ogłasza bankructwo z powodu horrendalnie wysokich rachunków za leczenie. Bo np. samo dostarczenie chorego do szpitala może kosztować nawet pół miliona dolarów! Prezentujemy absurdalnie wysokie rachunki, jakie dostają Amerykanie. I to mimo ustawy, która rok temu miała zlikwidować zjawisko szokująco wysokich faktur.




bot