SZ nr 1–8/2020z 23 stycznia 2020 r.
Recepta nie zawsze „e”
Małgorzata Solecka
W USA, po ośmiu latach od wdrożenia systemu e-recept, lekarze wystawiają elektronicznie zaledwie 70 proc. recept. Szwecja e-recepty wprowadziła czternaście lat temu, a i tak co dziesiąta wypisywana jest tradycyjnie. Jak będą wyglądać statystyki w Polsce, gdzie – przynajmniej w teorii – Ministerstwo Zdrowia i media ogłosiły koniec papierowych recept od 8 stycznia 2020 roku?
Ministerstwo Zdrowia chwali się liczbami: od końca maja 2018 roku wystawiono 63 miliony e-recept. W pierwszych dniach stycznia liczba realizowanych w aptekach e-recept przewyższyła liczbę recept tradycyjnych. 8 stycznia wystawiono ponad 2 miliony e-recept. – Wystawiamy cztery tysiące e-recept na minutę. To największa cyfrowa usługa w Polsce dedykowana obywatelom – mówił 8 stycznia, na posiedzeniu Sejmowej Komisji Zdrowia, minister zdrowia Łukasz Szumowski.
Dane mają jednak to do siebie, że łatwo wpaść w pułapkę, zwłaszcza gdy się nimi nadmiernie żongluje. Minister zdrowia Łukasz Szumowski twierdzi na przykład, że z danych NFZ wynika, że do wystawiania e-recept uprawnionych jest 149 tysięcy lekarzy (w tej liczbie, prawdopodobnie, są również lekarze dentyści, gdyż pełne prawo wykonywania zawodu ma, według danych Naczelnej Izby Lekarskiej, nieco ponad 134 tysiące lekarzy). Z możliwości tej – dane na początek stycznia – korzysta 81 tysięcy medyków. Wynikałoby z tego, że dosłownie w przeddzień przejścia na elektroniczną wersję recept ponad 40 proc. lekarzy nie wystawiło ani jednego dokumentu w takiej formie. Lepiej przedstawiają się te proporcje, gdy w mianowniku umieścić liczbę lekarzy, która – według samorządu lekarskiego – rzeczywiście pracuje w Polsce.
Ministerstwo Zdrowia zapewnia, że większość lekarzy i placówek ochrony zdrowia może bez problemu wystawiać elektroniczne recepty, jednak do systemu P1 podłączonych jest tylko 61,5 proc. świadczeniodawców. E-receptę można jednak wystawiać bez podłączenia, korzystając z aplikacji gabinet.gov.pl, dedykowanej – co podkreślał wiceminister Janusz Cieszyński – małym świadczeniodawcom. Jednak z informacji, płynących np. z Federacji Porozumienie Zielonogórskie, skupiającej lekarzy rodzinnych, a więc właśnie mniejszych świadczeniodawców, wynika, że 90 proc. podmiotów jest podłączonych do P1. Dlatego też za kilka miesięcy podłączenie do P1 stanie się dla świadczeniodawców obowiązkowe, a za jego brak będą wymierzane kary finansowe.
Kar nie będzie za to – przynajmniej tak deklaruje Ministerstwo Zdrowia – za wystawianie recept w wersji papierowej. Przepisy dopuszczają wystawianie dokumentów w takiej formie tylko w określonych sytuacjach (recepty na użytek własny i najbliższych lub wystawiane w warunkach wizyty domowej, gdy lekarz nie ma dostępu do internetu), jednak w praktyce resort sugeruje, że przymknie oko również w innych sytuacjach – to jedno z ustaleń, poczynionych w trakcie rozmów z lekarzami POZ przy okazji negocjowania kontraktów na 2020 rok. – Za największy sukces 2019 roku uważam fakt, że Federacji udało się wypracować język komunikacji z zarządzającymi systemem – stwierdził prezes FPZ, dr Jacek Krajewski. – Rozumieją oni, że nowe rozwiązania muszą być wdrażane stopniowo, a nade wszystko muszą uzyskać akceptację lekarzy, do czego zawsze jest potrzebna wola kompromisu. To udało się nam osiągnąć, co pozwala z optymizmem myśleć o kolejnych projektach, jakie czekają nas w najbliższej przyszłości.
Na pewno wprowadzaniu e-recepty, dzięki tym miękkim rozwiązaniom, nie towarzyszyła atmosfera takiego napięcia i nerwowości, z jaką przed rokiem wprowadzano e-ZLA. Obyło się też bez większych technologicznych wpadek, choć system nie okazał się niezawodny, lekarze w pierwszych dniach „obowiązkowej” e-recepty niemal codziennie sygnalizowali dłuższe lub krótsze problemy w dostępie do narzędzi, umożliwiających wystawianie recept. Świadomość, że jest alternatywa w postaci papierowej wersji dokumentu, za której wystawienie nie trzeba będzie się tłumaczyć (co jest normą w przypadku zwolnień lekarskich) działa bez wątpienia kojąco, bo te sygnały dalekie były od alarmistycznych.
Również po stronie pacjenckiej nie widać nerwowości. Po pierwsze, lekarz zawsze może wystawić e-receptę w formie drukowanej, z czego zwłaszcza seniorzy chętnie korzystają. Wygodną formą jest też kombinacja numeru PESEL i czterocyfrowego PIN, choć w tym przypadku aptekarze sygnalizują, że część klientów ma obawy przed podawaniem na głos swojego PESEL-u, w obawie przed kradzieżą danych (obawa niezasadna, bo sam PESEL jest bezużyteczny dla potencjalnych przestępców), zawsze jednak można zapisać numer ewidencyjny na kartce lub podać aptekarzowi dowód osobisty. Po trzecie, powoli rośnie liczba Internetowych Kont Pacjenta (dane z 8 stycznia – IKP założyło nieco ponad milion pacjentów). Wydaje się, że w tym obszarze rewolucji nie będzie, dopóki nie będzie możliwe – co Ministerstwo Zdrowia zapowiadało już wiele miesięcy temu – logowanie do IKP przez bankowość internetową. Internetowe Konto Pacjenta pozostaje ciągle wyzwaniem.
Wcześniej jednak resort zdrowia musi uporządkować sprawę e-zleceń na wyroby medyczne (to jedna z niewielu wpadek w obszarze informatyzacji, konieczne okazało się przesunięcie terminu na 1 kwietnia 2020, choć system miał ruszyć z początkiem roku). Kolejne etapy – e-skierowania, możliwość zdalnego zapisywania na wizyty lekarskie, elektroniczna dokumentacja – to kolejne kroki milowe w budowie e-zdrowia. Niewykluczone, że wkrótce zresztą dowiemy się więcej, jak ma wyglądać ten „gmach”. Wiceminister Janusz Cieszyński, mimo pojawiających się w kuluarach dywagacji o jego możliwym odejściu z resortu, zapowiedział na początku stycznia, że przygotuje strategię dla e-zdrowia. Jej brak wielu ekspertów w ostatnich miesiącach oceniało jako poważny mankament polskiej „cyfrowej rewolucji”.