SZ nr 34–42/2017z 18 maja 2017 r.
Fizjoterapia – bezpieczniej i szybciej
Krzysztof Boczek
Obowiązująca od 2016 r. ustawa o zawodzie fizjoterapeuty wprowadza rewolucję dla tego środowiska. I wiele zmian istotnych dla pacjentów i lekarzy.
Ustawa nakłada obowiązek rejestracji fizjoterapeutów do 31 maja 2018 roku. Po tej dacie osoby bez prawa wykonywania zawodu nie będą mogły go uprawiać. Łamiącym te przepisy grozi do 1 roku pozbawienia wolności. Do 20 kwietnia br. – w ciągu 100 dni istnienia Krajowej Izby Fizjoterapeutów (KIF) – dokumenty z wnioskiem o zapis w rejestrze i wydanie karty zezwalającej na wykonywanie zawodu (przypomina dowód osobisty) złożyło 3,5 tys. osób. 313 przyznano już to prawo, kolejny tysiąc miał je dostać do końca kwietnia. KIF szacuje, że docelowo baza będzie liczyła ok. 50 tys. uprawnionych. – Co prawda ok. 70–80 tys. osób skończyło kształcenie
w zakresie fizjoterapii, ale część nie praktykuje zawodu, a część wyjechała za granicę – dodaje dr n. med. Maciej Krawczyk, prezes Krajowej Rady Fizjoterapeutów (KRF).
Hochsztaplerzy na out
Obligatoryjna rejestracja wyeliminuje z rynku pseudofizjoterapeutów. – W Polsce dotychczas nie było wiadomo, kto jest profesjonalistą w tej dziedzinie, a kto nie – dodaje prezes KRF. Pacjenci już mogą sprawdzić, czy ich fizjoterapeuta jest zarejestrowany (www.kif.info.pl/rejestr/), czyli czy ma odpowiednie kompetencje. – Ważne jest, by pacjent miał poczucie bezpieczeństwa w trakcie wykonywanych świadczeń – Józefa Szczurek-Żelazko, sekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia, podkreśla poparcie MZ dla KIF i wprowadzanych zmian. Rejestr pozwala też pacjentom szybko znaleźć fizjoterapeutę o wybranej specjalizacji w pobliżu.
Z jednym i drugim dotychczas bywały kłopoty. – Moje dziecko zostało zdiagnozowane z chorobą zaniku mięśni. Lekarz orzekł, że jedyną formą pomocy jest fizjoterapia. Pierwszy rehabilitant zaczął nastawiać dziecku kręgosłup, który był... prosty. Przez kilka miesięcy szukałam fachowca. Zanim go znalazłam, dziecko przestało chodzić – opowiada Kamila Górniak z Fundacji SMA. Podobnych skarg było więcej. – Otrzymywaliśmy sygnały zarówno o braku dostępności do świadczeń terapeutycznych, jak i ich niskiej jakości. Ale skala tego nie była duża – uspokaja Grzegorz Błażewicz, zastępca Rzecznika Praw Pacjenta. Dotychczas RPP nic z takimi skargami nie mógł zrobić, bo zawód fizjoterapeuty nie był uregulowany prawnie. Pacjent poszkodowany miał jedno wyjście – pozew cywilny.
Partner, nie zleceniobiorca
Najważniejsza dla lekarzy jest zmiana kompetencji – teraz mgr fizjoterapii może sam planować i kwalifikować do fizjoterapii. KIF przekonuje, że to właściwa zmiana. – W Warszawie w jednym szpitalu lekarze zlecają fizjoterapię od 2 dnia po dyskopatii, a w innym przez 3 miesiące zakazują pacjentom ruchu – podaje przykład dr Krawczyk. Zabiegi finansowane z NFZ nadal muszą być zlecane przez lekarzy. Izba zapowiada walkę o kolejne zapisy prawne ułatwiające pacjentom dostęp do terapii.
Ustawa wprowadza też wiele innych zabezpieczeń. Nanosi na fizjoterapeutów obowiązek prowadzenia dokumentacji medycznej – to gwarancja bezpieczeństwa dla pacjenta. Wprowadziła obowiązkowe, pięcioletnie studia magisterskie oraz egzamin zawodowy na ich koniec. Obligatoryjne jest też dokształcanie i podnoszenie swoich kwalifikacji zawodowych. W KIF działają już Sąd Dyscyplinarny, Wyższy Sąd Dyscyplinarny, Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej i 18 zespołów eksperckich (np. ds. kształcenia fizjoterapeutów). – Poprzez zespoły eksperckie będziemy mogli wprowadzać oddolnie zmiany korzystne dla pacjentów – zapewnia dr Agnieszka Stępień, pełnomocnik
ds. kontaktów ze stowarzyszeniami pacjentów.
Te zmiany, plus przyznanie statusu zawodu zaufania publicznego, mają podnosić wiarygodność i prestiż tej profesji. – W Wielkiej Brytanii fizjoterapeuci są w tej kwestii na trzecim miejscu wśród zawodów zaufania publicznego. Mam nadzieję, że nasz zawód będzie obdarzony takim samym zaufaniem jak lekarza czy pielęgniarki – mówi dr Krawczyk.
40 proc. poniżej średniej
Zwiększenie kompetencji i odpowiedzialności ma zaowocować też podwyżkami płac w tej branży. Dotychczas fizjoterapeuci w placówkach publicznych byli często zatrudniani na podobnych warunkach jak... serwis sprzątający. – Zarobki fizjoterapeutów to 40 proc. średniej krajowej. Uczyć się 5 lat, by zarabiać 1900 zł, w szpitalu, gdzie praca jest bardzo odpowiedzialna? To odstrasza od zawodu – przekonuje prezes Krawczyk. Działania KIF mają zatrzymać widoczny spadek zainteresowania tym zawodem. Bo zapotrzebowanie nań – z powodu starzenia się społeczeństwa – będzie rosnąć.
KIF chce, by wycena usług fizjoterapeutycznych przez NFZ była dostosowana do nakładu czasu, pracy i odpowiedzialności. – Obecnie zabiegi pod nadzorem, które zajmują do 3 godzin
pracy, są wyceniane przez publicznego płatnika na... 72 zł.
To nieadekwatne do wysiłku i kosztów – podaje przykład dr Krawczyk. Izba z AOTMiT już zajmują się tym problemem. – Dotychczas nikt nie występował w tych sprawach w naszym imieniu – dodaje prezes KRF. Niedoszacowane mają być wydatki na oddziały rehabilitacji i te, które hospitalizują pacjentów w stanach nagłych.
KIF liczy, że ww. zmiany zatrzymają exodus polskich fizjoterapeutów na Zachód. Szacuje się, że za granicą pracuje ich
ok. 10 tys., głównie we Francji (5 tys.) i USA (2 tys.). – Polacy stanowią największą grupę – aż 46 proc. – fizjoterapeutów migrujących po Europie – twierdzi prezes Krawczyk.
Roszady
Ok. 11–12 mld zł rocznie – tyle Polacy wydają na fizjoterapię z własnej kieszeni. 3 razy mniej – ok. 4 mld zł – płynie z budżetu NFZ, z czego 2,2 mld jest ściśle sklasyfikowane.
KIF przekonuje, że te 4 mld zł wystarczą, pod warunkiem że diametralnie zmienione zostaną proporcje w ich wydatkowaniu – więcej na fizjoterapie bardziej efektywne, tj. aktywne (kinezyterapia, szybki powrót do aktywności ruchowej), a mniej na bierne (fizykoterapia – działania różnego rodzaju bodźców, np. prądu). – Bierna fizjoterapia powinna tylko wspomagać aktywną, a obecnie jest odwrotnie. Tylko 30 proc. wydatków NFZ trafia na fizykoterapię. To wpływa na niską efektywność zabiegów – tłumaczy Tomasz Marek, przewodniczący Komisji Eksperckiej ds. Fizjoterapii Refundowanej ze Środków Publicznych w KIF.
Dzięki lepszemu wydatkowaniu pieniędzy NFZ, wg KIF świadczeniami można objąć nawet 5-krotnie więcej pacjentów. To skróciłoby kolejki. Obecnie chorzy np. z udarem mózgu czekają nawet 4 lata na rehabilitację, a po takim czasie zabiegi te stają się nieprzydatne. – Proces rehabilitacji powinien zacząć się natychmiast – podkreśla Aleksander Lizak, wiceprezes KRF.
KIF chce też propagować wiedzę o fizjoterapii wśród lekarzy, podkreślać, jak ci dwaj fachowcy mogą współpracować, by ich usługi były komplementarne. – Musimy pracować nad edukacją środowiska medycznego. Widzimy ogromne pole do naszego działania. Na kilka, nawet kilkanaście lat – deklaruje prezes Krawczyk.
Krzysztof Boczek: 25 lat walczyliście o wprowadzanie ustawy o zawodzie fizjoterapeuty. Czemu tak długo?
Maciej Krawczyk: Bo część środowiska lekarskiego była temu całkowicie nieprzychylna. Działania Naczelnej Izby Lekarskiej były skierowane przeciwko tej ustawie. Trudno nam było to przełamać.
K.B.: A teraz jak jest?
M.K.: Bardzo niewielka część lekarzy nadal jest przeciw zapisom ustawy. Deprecjonują umiejętności fizjoterapeutów do kwalifikowania pacjentów do fizjoterapii i jej planowania. Ale to efekt zaszłości historycznych. Myślę, że wszyscy przyzwyczają się do zmian, jakie niesie ta ustawa i zaakceptują je. Bo tak naprawdę my nie chcemy rewolucji, tylko usankcjonowania tego, co było praktykowane w fizjoterapii w sektorze prywatnym. Teraz będzie już tylko lepiej. Bo fizjoterapeuta jest zmuszony do prowadzenia dokumentacji medycznej i będzie kontrolowany. Pacjent, który prywatnie trafi do fizjoterapeuty, wreszcie będzie miał pewność, że specjalista ma do tego kompetencje. Dotychczas nie musiał ich mieć.
K.B.: Udało się wprowadzić tę ustawę, bo zmalała liczba jej przeciwników czy państwa determinacja była na tyle duża?
M.K.: Bardziej to drugie, ale też trzeba przyznać, że pomogło poparcie wielu polityków. Prezydent Duda podpisał ustawę, która została uchwalona przez poprzedni Sejm, bo kierował się wyższym interesem społecznym. 7 lat temu kolega, prezes Amerykańskiego Stowarzyszenia Fizjoterapii powiedział mi: „Przy wprowadzaniu takiej ustawy u nas, wszyscy lekarze byli przeciwni samodzielności fizjoterapeutów. Ale my przeszliśmy to 45 lat temu. Wy też będziecie mieli taką ustawę, bo zdecydują o niej politycy, nie lekarze”.
K.B.: Co w pracy lekarzy zmienia utworzenie Krajowej Izby Fizjoterapeutów i ustawa regulująca ten zawód?
M.K.: Dla wielu nie zmieni się nic, bo dotychczas bardzo słabo wchodzili w interakcje z zawodem fizjoterapeuty. Ale na pewno bardzo dużo ustawa zmienia pracującym w tradycyjnych specjalnościach: ortopedia, neurologia, pediatria. Bo teraz już, w większości przypadków, fizjoterapeuta może podejmować i planować fizjoterapie na podstawie rozpoznania lekarskiego.
K.B.: Czyli lekarz będzie miał mniej pracy i odpowiedzialności?
M.K.: Tak. Ale dla pracujących w ramach kontraktów z NFZ na razie niewiele się zmieniło. Chociaż ważne są zmiany związane z rozporządzeniem ministra zdrowia w sprawie usług koszykowych w zakresie opieki domowej i ambulatoryjnej. Fizjoterapeuta z tytułem magistra ma już prawo planowania fizjoterapii w opiece domowej – to wcześniej mógł robić lekarz bądź fizjoterapeuta ze specjalizacją. To bardzo ważna zmiana, bo przyśpieszy dostęp do fizjoterapii domowej. Znacznie.
K.B.: Dlaczego?
M.K.: Fizjoterapeutów specjalistów jest w Polsce ok. 1300, zaś podmiotów podpisujących umowę na fizjoterapię domową mamy jakieś... 4,5 tys. Bez tej zmiany system zatkałby się, tak jak w przypadku lekarzy rehabilitacji – w opiece laboratoryjnej po wizycie np. u ortopedy pacjent musi trafić do tychże po dodatkowe konsultacje. To powoduje, że dostęp do rehabilitacji jest bardzo trudny.
W przyszłości i to się zmieni, jak to już się stało w wielu krajach na świecie. My jako środowisko uważamy za potrzebną specjalizację lekarzy rehabilitacji – ich praca na oddziałach rehabilitacji dziennej jest konieczna. Natomiast jest zupełnie zbędna w opiece ambulatoryjnej. Po rozpoznaniu lekarskim, czy też w przyszłości nawet bez tegoż, pacjent będzie mógł być tam objęty fizjoterapią.
Dotychczas to lekarz zapisywał konkretne zabiegi, bo – jak argumentowano – fizjoterapeuta w tym zakresie nie ponosił odpowiedzialności. To zmieniła ustawa. Wystarczy więc skierowanie ortopedy z rozpoznaniem, np. „wszczepienie endoprotezy stawu biodrowego” i rodzaj zabiegu, jaki wykonano, a cały plan fizjoterapii ustali fizjoterapeuta. Dlatego że to on kształcił się, by umieć dostosować aktywność ruchową pacjenta do jednostki chorobowej.
K.B.: Czy fizjoterapeuta może teraz podważyć zalecenia lekarza, jeśli ten zapisze jakieś konkretne zabiegi rehabilitacyjne?
M.K.: Ma do tego prawo, natomiast musi to uzasadnić na piśmie.
K.B.: W przypadku refundacji z NFZ nadal potrzebne jest pacjentowi skierowanie od lekarza na fizjoterapię. Na konferencji deklarował pan, że w przyszłości i to się zmieni. Kiedy?
M.K.: Realnie? Dopiero za 3–4 lata. W 12 krajach w UE, a w 70 na świecie, państwo już umożliwia obywatelowi zgłoszenie się bezpośrednio do fizjoterapeuty, by ten, w ramach ubezpieczeń społecznych, kwalifikował pacjentów do zabiegów. To się też zdarzy w Polsce. Jest nieuniknione. Natomiast, niestety, musi się zmienić świadomość społeczna, nie tylko w służbie zdrowia i środowisku lekarskim, ale także wśród urzędników i osób, które tworzą
to prawo.
(...) Naszym zadaniem jest też przekonanie środowiska lekarskiego, by pacjent np. z udarem mózgu czy chorobą zwyrodnieniową kręgosłupa nie musiał za każdym razem przychodzić do lekarza POZ po skierowanie na fizjoterapię. Powinien być uprawniony do zrealizowania tych zabiegów raz czy dwa razy w roku i od tego momentu opiekowałby się nim fizjoterapeuta. To znacznie zmniejszyłoby obciążenia pracy lekarzy rodzinnych. W Szkocji, Wlk. Brytanii i Holandii, gdzie wprowadzono bezpośredni dostęp pacjentów do fizjoterapeutów, obciążenie pracą lekarzy rodzinnych spadło do 15 procent.
K.B.: Czy KIF nie powinna poprowadzić na ten temat jakiejś kampanii edukacyjnej dla lekarzy POZ?
M.K.: Oczywiście. Już to robimy – fizjoterapeuci prowadzą szkolenia lekarzy rodzinnych w zakresie badania narządów ruchu. Rozpoznawania, czy dany pacjent powinien być natychmiast skierowany do fizjoterapeuty, czy powinno się mu tylko dać jakieś zalecenia.