Służba Zdrowia - strona główna
SZ nr 91–94/2002
z 21 listopada 2002 r.


>>> Wyszukiwarka leków refundowanych


Jesteśmy dla wszystkich dzieci

Z dr. n. med. Sławomirem Janusem, zastępcą dyrektora ds. klinicznych IP-Centrum Zdrowia Dziecka, rozmawia Tomasz Sienkiewicz


- W chwili rozpoczęcia działalności Centrum Zdrowia Dziecka było najbardziej reprezentacyjną i najnowocześniejszą placówką medyczną w Polsce. A jakie jest dziś?

– Szpital wybudowano w latach 70., z dużym rozmachem, nie licząc się z kosztami inwestycyjnymi, a tym bardziej – eksploatacyjnymi. Dziś część obiektów, choć są na bieżąco konserwowane, zestarzała się, wymaga niekiedy gruntownej modernizacji. Dzięki fundacjom, sponsorom, akcjom charytatywnym, ale również dotacjom ministerialnym czy badaniom finansowanym przez KBN – jesteśmy jednak stale doposażani w nowoczesny sprzęt i aparaturę. Możemy się więc nadal opiekować chorymi dziećmi, zgodnie z zasadami światowej medycyny, a jednocześnie – prowadzić badania naukowe, w tym wieloośrodkowe, odbywające się równolegle w kilku różnych krajach. Niekiedy bywamy nawet jednostką wiodącą w takich badaniach.
- Podstawą współczesnej diagnostyki i medycyny zabiegowej jest sprzęt i aparatura. Czy wasze zasoby spełniają kryteria europejskich standardów?

– CZD dysponuje aparaturą rzadko spotykaną w polskich szpitalach. Zawdzięczamy ją w ogromnym stopniu darczyńcom, częściowo też dotacjom ministerialnym. Nie mamy na ten cel własnych środków. A aparaturę trzeba nieustannie wymieniać, bo szybko się starzeje, już po kilku latach staje się wyrobem II czy III generacji. Licznym sponsorom zawdzięczamy również wyposażenie naszych klinik i laboratoriów, które muszą spełniać wymogi norm międzynarodowych, żeby uczestniczyć w badaniach wieloośrodkowych.

Dysponujemy odpowiednią aparaturą okulistyczną, kardiochirurgiczną, neurochirurgiczną, a także diagnostyczną: tomografią komputerową, rezonansem magnetycznym itp. Mamy możliwość szybkiego i wszechstronnego zdiagnozowania pacjenta i jego leczenia. Możemy skonsultować każde dziecko, nawet w bardzo wąskich specjalnościach pediatrycznych, i dzięki temu uzyskać kompleksowy obraz stanu jego zdrowia: od spojrzenia patomorfologa, endokrynologa, poprzez specjalistę chorób metabolicznych, neurologa itp.

- Rozwój technologii medycznych w ostatnim ćwierćwieczu zmienił polską pediatrię. Czy w tym okresie zmieniła się również rola CZD w systemie opieki pediatrycznej w Polsce?

– Od chwili powstania – zadaniem CZD była i pozostaje do dziś kompleksowa, nowoczesna opieka nad chorym dzieckiem. Na przestrzeni lat zawsze znajdowaliśmy się w czołówce polskiej pediatrii w większości dyscyplin. Jesteśmy bez wątpienia głównym ośrodkiem w transplantologii dziecięcej – w przeszczepach nerek i wątroby. Mamy bardzo dobrze rozwiniętą, przodującą w Polsce klinikę chorób metabolicznych. Wiodącym ośrodkiem w żywieniu pozajelitowym jest nasza klinika gastroenterologii.

Od początku działalności w CZD zajmowaliśmy się operacyjnym leczeniem wad serca, od noworodków począwszy. Dziś stosujemy także koronarografię i koronaroplastykę, która w latach 70. była jeszcze nieznana. Ostatnio rozwijamy też chirurgię jednego dnia. Prowadzimy szereg poradni specjalistycznych – samodzielnych albo współistniejących z naszymi klinikami, które opiekują się pacjentami z całej Polski. Tak jest zwłaszcza w poradniach wąskospecjalistycznych, jak endokrynologii czy chorób metabolicznych. Niektórzy nasi pacjenci stali się przez te lata dorosłymi ludźmi, ale nadal pozostają pod naszą opieką, bo ich poradnia w CZD jest jedyną tego typu w kraju. Prowadzimy też przez lata pacjentów po przeszczepach nerek czy wątroby.

- Jakie unikatowe procedury, dostępne tylko tutaj, wykonuje się w CZD?

– Wygraliśmy np. przetarg Ministerstwa Zdrowia na program wentylacji domowej dla 40 dzieci, które nie są w stanie samodzielnie oddychać, ale nie muszą być stale hospitalizowane, a także – żywienia pozajelitowego. Ten pierwszy prowadzi nasza, największa w Polsce, klinika anestezjologii dziecięcej, drugi realizuje klinika gastroenterologii. Klinika endokrynologii jako pierwsza w Polsce rozpoczęła prenatalne leczenie przerostu nadnerczy. Nadzoruje też ministerialny program jednolitego stosowania hormonu wzrostu. Klinika Kardiochirurgii, prowadząca operacje wad wrodzonych serca – uruchomiła kriobank homogennych zastawek, które służą pacjentom w 15 ośrodkach w kraju i za granicą. Klinika niemowlęca leczy zakażenia wrodzone – toksoplazmozy i cytomegalie. Nadzorujemy ogólnopolski program przesiewowego badania słuchu u noworodków, szkoląc zarazem pediatrów do jego prowadzenia.

Staramy się funkcjonować nowocześnie i działać szybko. Np. w przypadku zgłoszonych do nas wad serca nasi lekarze wyjeżdżają do oddziałów noworodkowych w szpitalach terenowych, aby tam skonsultować dziecko i przygotować do operacji w CZD. To znacznie skraca czas od rozpoznania do zabiegu, pozwala nam także wykonać więcej zabiegów, bo pacjenci są już do nich wcześniej przygotowani.

U dorosłych np. koronarografię i koronaroplastykę wykonuje się najczęściej w stanie zagrożenia życia. My te procedury wykonujemy w celu dokładnego zdiagnozowania wady, najczęściej wrodzonej, i ustalenia trybu dalszego postępowania. U dorosłych prawie nie występują powikłania po gastroskopii, u dziecka natomiast jest to poważny zabieg, po którym pacjent musi pozostać w szpitalu. Część badań diagnostycznych u dzieci, np. rezonansem magnetycznym, możemy wykonywać tylko w uśpieniu. Noworodka nie można inaczej zmusić do leżenia bez ruchu. W wielu procedurach obowiązuje u dzieci inne postępowanie niż u dorosłych, wcale nie prostsze.

Innym problemem, w którym specjalizuje się IP-CZD, są rzadko występujące, trudne w rozpoznaniu zespoły chorobowe. Nasze możliwości badań genetycznych i enzymatycznych pozwalają na coraz łatwiejsze ich diagnozowanie. A im wcześniejsze rozpoznanie, tym lepsze efekty terapii oraz możliwość zapobieżenia następstwom choroby lub chociaż ich opóźnienia.

- Twórcy CZD marzyli o szpitalu, w którym żadnemu dziecku nigdy się nie odmówi pomocy. Jak jest w praktyce?

– O przyjęciu do CZD decyduje stan dziecka. Pacjentowi z bezpośrednim zagrożeniem życia nigdy nie odmówiliśmy pomocy. Jednak przyjmowanie pacjentów z prostszymi problemami wydłuża kolejkę oczekujących na trudniejsze, planowe zabiegi. Dysponujemy przecież ograniczonym potencjałem ludzkim, sal operacyjnych, środków finansowych. Ale jesteśmy dla wszystkich chorych dzieci – przyjmujemy pacjentów z całego kraju. Pacjenci trafiają do nas trzema drogami: najprostszą – poprzez skierowanie od lekarza pierwszego kontaktu, rodzinnego czy pediatry (kiedyś istniała pula bezpośrednich skierowań do CZD, pozwalająca pominąć pośrednie szczeble opieki, i tak pozostało do dzisiaj), drugą – poprzez skierowanie z ośrodka referencyjnego II poziomu, wojewódzkiego (wtedy mamy do czynienia z dziećmi częściowo lub całkowicie już zdiagnozowanymi), wreszcie – trafiają do nas bezpośrednio pacjenci w stanie zagrożenia życia.

Jak w praktyce wygląda system kierowania pacjentów, najlepiej zilustrować przykładem. Jesteśmy np. jednym z trzech ośrodków urologii dziecięcej w Polsce. Zajmuje się ona przede wszystkim operowaniem wad narządów płciowych, żeńskich i męskich, oraz odtwarzaniem tych narządów. Wstępną selekcję pacjentów wykonujemy poprzez analizę nadsyłanej dokumentacji medycznej. Niektóre dzieci mogą być przecież z powodzeniem leczone w szpitalu powiatowym, bo np. operację stulejki wykona chirurg dziecięcy na każdym poziomie referencyjnym, nawet w ramach chirurgii jednego dnia. I takie przypadki odsyłamy do szpitali rejonowych położonych najbliżej miejsca zamieszkania dziecka. Gdybyśmy się zajmowali prostymi zabiegami stulejki, to nie bylibyśmy w stanie operować poważnych wrodzonych wad pęcherza moczowego, a takie operacje przeprowadzamy jako jedyni w Polsce. Pomagamy więc przede wszystkim tym pacjentom, którym żaden inny ośrodek w kraju nie jest w stanie pomóc.

- Czy lekarze pierwszego kontaktu, kierujący dzieci do CZD, mają rozeznanie, w czym jesteście najlepsi?

– Nie zawsze. Ze skierowań wynika, że bywają nieświadomi, który ośrodek w kraju leczy określone schorzenie, toteż pacjentów, których z powodzeniem można prowadzić w szpitalach wojewódzkich, kierują bezpośrednio do nas. Z drugiej jednak strony, np. przy chorobach metabolicznych, ich skierowania bezpośrednio do CZD są słuszne.

- Ilu pacjentom pomaga Centrum?

– Dziennie do 21 klinik CZD przyjmujemy 50-70 pacjentów, a w ponad 30 poradniach udzielamy ok. 500-600 porad. To jest ogromny ruch chorych.

Większość naszych pacjentów wymaga kompleksowej opieki medycznej. I taką świadczymy. Np. w trakcie przygotowania do przeszczepu rodzinnego wątroby, bardzo skomplikowanej operacji, trzeba niekiedy wykonać tak banalny zabieg, jak sanacja jamy ustnej. Jesteśmy oczywiście do tego przygotowani, ale musieliśmy prowadzić długie rozmowy z kasami chorych, aby także te proste, acz konieczne procedury, uznały za niezbędne do wykonania w CZD i sfinansowania.

- Jak pan ocenia obecną organizację lecznictwa pediatrycznego w Polsce?

– Jest dobra. Pediatra wprawdzie nie praktykuje już dziś samodzielnie, jest bowiem umiejscowiony w praktyce lekarza rodzinnego lub gabinecie podstawowej opieki zdrowotnej, ale to dobre miejsce w systemie. Część pediatrów z I stopniem specjalizacji, korzystając z tzw. krótkiej ścieżki, uzyskała zresztą specjalizację z medycyny rodzinnej. Zarówno oni, jak lekarze, którzy ukończyli pełny kurs medycyny rodzinnej, są fachowcami w leczeniu dzieci.

- Mówi się obecnie o powrocie do instytucji lekarza szkolnego. Czy to byłoby słuszne?

– Kontakty lekarza z dzieckiem w szkole czy działalność wojewódzkich poradni medycyny szkolnej były swego czasu korzystnym rozwiązaniem. W niektórych regionach model ten przynosił znakomite rezultaty, także w dziedzinach spokrewnionych z medycyną, jak np. logopedia czy psychologia. Ale obecnie, po wprowadzeniu do systemu lekarzy rodzinnych, wydaje się, że powrót do idei "lekarz w każdej szkole" jest już krokiem wstecz. Przecież lekarz rodzinny naprawdę zna się na pediatrii. Ponadto nie mamy możliwości zagwarantowania dzieciom w szkołach rzeczywistej opieki lekarskiej. Godzinny pobyt specjalisty raz w tygodniu w szkole, która liczy 800 uczniów, to byłaby opieka gwarantowana jedynie na papierze.

- Czy reforma wpłynęła na funkcjonowanie CZD?

– Zmusiła nas do lepszej organizacji pracy. Efektem jest znaczny wzrost liczby leczonych pacjentów, ale również lepsza jakość opieki. Ponadto – nauczyła nas technik negocjowania i zawierania umów, tak aby z pieniędzy otrzymywanych od płatnika można było sfinansować działalność kliniczną placówki. Jesteśmy jednostką III stopnia referencyjnego, wymagającą innego poziomu finansowania niż np. szpital powiatowy. Nasze usługi, nawet najprostsze zabiegi, kosztują niekiedy wielokrotnie więcej niż w innych szpitalach. I to musieliśmy uświadomić kasom chorych. Stosowane u nas procedury wymagają przecież więcej czynności, droższego sprzętu, wyżej kwalifikowanej kadry, a wszystko to kosztuje.

Reforma nauczyła nas również, nie tylko menedżerów, ale i kierowników klinik – liczenia kosztów. Niektórzy z nas nie uświadamiali sobie przedtem, ile kosztuje działalność kliniki, czasami nie wiedzieli nawet, że szpital w ogóle ponosi z tego tytułu jakieś koszty.

Przyniosła też znane problemy. Po wprowadzeniu ubezpieczeń zdrowotnych niektóre kasy chorych nie podpisały z nami kontraktów. Mimo to wciąż leczyliśmy dzieci z obszaru ich działania. Wymagało to od nas wykonywania szeregu dodatkowych, urzędniczych czynności, np. korespondencji z kasą w sprawie promesy. Ale to nigdy nie było przeszkodą w leczeniu dziecka. Trafiają do nas do dziś zrozpaczone matki z dziećmi – bez skierowania od lekarza poz czy promesy z kasy chorych. W sytuacji wymagającej ratowania życia przyjmujemy dziecko natychmiast. W innych – staramy się o uzupełnienie dokumentacji własnymi drogami, ale dziecko – jeśli jest z daleka – przyjmujemy. Obecnie, gdy kasy chorych nie chcą wystawiać promes wstecznych, decydując się na hospitalizację dziecka spoza Mazowsza, podejmujemy jednak ryzyko, że jego leczenie nie zostanie opłacone. Mamy nadzieję, że to się zmieni po wejściu w życie Funduszu.

- Jakie świadczenia CZD finansuje Ministerstwo Zdrowia?

– Do procedur wysokospecjalistycznych finansowanych przez ministerstwo należą: leczenie immunosupresyjne po przeszczepie narządu, operacje wad wrodzonych u niemowląt, wszczepianie stymulatorów nerwów przeponowych, niektóre operacje neurochirurgiczne, przeszczepy nerek i wątroby, koronarografia i koronaroplastyka, wszczepianie stymulatorów serca (częściowo przejęły to jednak kasy chorych), ponadto – program leczenia respiratorami w domu oraz żywienia pozajelitowego. W Funduszu finansowanie tych zabiegów też zapewne się zmieni, ale programy powinny być nadal rozwijane.

CZD ma także placówkę rzadko spotykaną w innych szpitalach – zakład psychologii klinicznej. Zespół psychologów uczestniczy w przygotowaniach rodzin do przeszczepów oraz domowego leczenia dzieci z przewlekłą niewydolnością oddechową. Pracuje też z dziećmi i ich rodzicami w klinice onkologii i w każdej innej, w miarę potrzeby.

Nie mamy tylko radioterapii, nasi pacjenci korzystają z zakładu radioterapii Instytutu Onkologii przy ul. Wawelskiej.

Dysponujemy także zespołem psychiatrów, audiologów, którzy zajmują się diagnostyką wad słuchu i dobieraniem aparatów słuchowych.

- CZD ma tytuł "Szpitala przyjaznego dziecku", nadany przez UNICEF oraz Szpitala Promującego Zdrowie. Jesteście przyjaźni?

– Choremu dziecku zapewniamy komfort, na jaki możemy sobie pozwolić – np. możliwość przebywania z matką w oddziale, choć na pobyt dwojga rodziców nie mamy warunków. Obecność matki czy kogoś bliskiego jest ważna dla samopoczucia dziecka, ale i dla całego procesu leczenia. Prowadzimy programy promocji zdrowia, szkolimy rodziców, jak postępować z chorym dzieckiem po jego powrocie do domu. Staramy się też na co dzień, żeby dzieci były uśmiechnięte i jak najlepiej znosiły niewygody i reżimy związane z leczeniem i pobytem w szpitalu.




Najpopularniejsze artykuły

Fenomenalne organoidy

Organoidy to samoorganizujące się wielokomórkowe struktury trójwymiarowe, które w warunkach in vitro odzwierciedlają budowę organów lub guzów nowotworowych in vivo. Żywe modele części lub całości narządów ludzkich w 3D, w skali od mikrometrów do milimetrów, wyhodowane z tzw. indukowanych pluripotentnych komórek macierzystych (ang. induced Pluripotent Stem Cells, iPSC) to nowe narzędzia badawcze w biologii i medycynie. Stanowią jedynie dostępny, niekontrowersyjny etycznie model wczesnego rozwoju organów człowieka o dużym potencjale do zastosowania klinicznego. Powstają w wielu laboratoriach na świecie, również w IMDiK PAN, gdzie badane są organoidy mózgu i nowotworowe. O twórcach i potencjale naukowym organoidów mówi prof. dr hab. n. med. Leonora Bużańska, kierownik Zakładu Bioinżynierii Komórek Macierzystych i dyrektor w Instytucie Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej w Warszawie im. Mirosława Mossakowskiego Polskiej Akademii Nauk (IMDiK PAN).

10 000 kroków dziennie? To mit!

Odkąd pamiętam, 10 000 kroków było złotym standardem chodzenia. To jest to, do czego powinniśmy dążyć każdego dnia, aby osiągnąć (rzekomo) optymalny poziom zdrowia. Stało się to domyślnym celem większości naszych monitorów kroków i (czasami nieosiągalną) linią mety naszych dni. I chociaż wszyscy wspólnie zdecydowaliśmy, że 10 000 to idealna dzienna liczba do osiągnięcia, to skąd się ona w ogóle wzięła? Kto zdecydował, że jest to liczba, do której powinniśmy dążyć? A co ważniejsze, czy jest to mit, czy naprawdę potrzebujemy 10 000 kroków dziennie, aby osiągnąć zdrowie i dobre samopoczucie?

Cukrzyca: technologia pozwala pacjentom zapomnieć o barierach

Przejście od leczenia cukrzycy typu pierwszego opartego na analizie danych historycznych i wielokrotnych wstrzyknięciach insuliny do zaawansowanych algorytmów automatycznego jej podawania na podstawie ciągłego monitorowania glukozy w czasie rzeczywistym jest spełnieniem marzeń o sztucznej trzustce. Pozwala chorym uniknąć powikłań cukrzycy i żyć pełnią życia.

Zdrowa tarczyca, czyli wszystko, co powinniśmy wiedzieć o goitrogenach

Z dr. n. med. Markiem Derkaczem, specjalistą chorób wewnętrznych, diabetologiem oraz endokrynologiem, wieloletnim pracownikiem Kliniki Endokrynologii, a wcześniej Kliniki Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Medycznego w Lublinie rozmawia Antoni Król.

Onkologia – organizacja, dostępność, terapie

Jak usprawnić profilaktykę raka piersi, opiekę nad chorymi i dostęp do innowacyjnych terapii? – zastanawiali się eksperci 4 września br. podczas Forum Ekonomicznego w Karpaczu.

2024 rok: od A do Z

Czym ochrona zdrowia będzie żyć do końca roku? Kto i co wywrze na system ochrony zdrowia największy – pozytywny i negatywny – wpływ? Do pełnej prognozy potrzeba byłoby zapewne stu, jeśli nie więcej, haseł. Przedstawiamy więc wersję, z konieczności – i dla dobra Czytelnika – skróconą.

Demencja i choroba Alzheimera – jak się przygotować do opieki?

Demencja i choroba Alzheimera to schorzenia, które dotykają coraz większą liczbę seniorów, a opieka nad osobą cierpiącą na te choroby wymaga nie tylko ogromnej empatii, ale także odpowiednich przygotowań i wiedzy. Choroby te powodują zmiany w funkcjonowaniu mózgu, co przekłada się na stopniową utratę pamięci, umiejętności komunikacji, a także zdolności do samodzielnego funkcjonowania. Dla rodziny i bliskich opiekunów staje się to wielkim wyzwaniem, gdyż codzienność wymaga przystosowania się do zmieniających się potrzeb osoby z demencją. Jak skutecznie przygotować się do opieki nad seniorem i jakie działania podjąć, by zapewnić mu maksymalne wsparcie oraz godność?

Wygrać z sepsą

W Polsce wciąż nie ma powszechnej świadomości, co to jest sepsa. Brakuje jednolitych standardów jej diagnostyki i leczenia. Wiele do życzenia pozostawia dostęp do badań mikrobiologicznych, umożliwiających szybkie rozpoznnanie sespy i wdrożenie celowanej terapii. – Polska potrzebuje pilnie krajowego programu walki z sepsą. Jednym z jej kluczowych elementów powinien być elektroniczny rejestr, bo bez tego nie wiemy nawet, ile tak naprawdę osób w naszym kraju choruje i umiera na sepsę – alarmują specjaliści.

Jak cyfrowe bliźniaki wywrócą medycynę do góry nogami

Podobnie jak model pogody, który powstaje za pomocą komputerów o ogromnej mocy obliczeniowej, można generować prognozy zdrowotne dotyczące tego, jak organizm za-reaguje na chorobę lub leczenie, niezależnie od tego, czy jest to lek, implant, czy operacja. Ilość danych potrzebnych do stworzenia modelu zależy od tego, czy modelujemy funkcjonowanie całego ciała, wybranego organu czy podsystemu molekularnego. Jednym słowem – na jakie pytanie szukamy odpowiedzi.

Budowanie marki pracodawcy w ochronie zdrowia

Z Anną Macnar – dyrektorem generalnym HRM Institute, ekspertką w obszarze employer brandingu, kształtowania i optymalizacji środowiska pracy, budowania strategii i komunikacji marki oraz zarządzania talentami HR – rozmawia Katarzyna Cichosz.

Testy wielogenowe pozwalają uniknąć niepotrzebnej chemioterapii

– Wiemy, że nawet do 85% pacjentek z wczesnym rakiem piersi w leczeniu uzupełniającym nie wymaga chemioterapii. Ale nie da się ich wytypować na podstawie stosowanych standardowo czynników kliniczno-patomorfologicznych. Taki test wielogenowy jak Oncotype DX pozwala nam wyłonić tę grupę – mówi onkolog, prof. Renata Duchnowska.

Aż 9,3 tys. medyków ze Wschodu ma pracę dzięki uproszczonemu trybowi

Już ponad 3 lata działają przepisy upraszczające uzyskiwanie PWZ, a 2 lata – ułatwiające jeszcze bardziej zdobywanie pracy medykom z Ukrainy. Dzięki nim zatrudnienie miało znaleźć ponad 9,3 tys. członków personelu służby zdrowia, głównie lekarzy. Ich praca ratuje szpitale powiatowe przed zamykaniem całych oddziałów. Ale od 1 lipca mają przestać obowiązywać duże ułatwienia dla medyków z Ukrainy.

Kongres Zdrowia Seniorów 2024

Zdrowy, sprawny – jak najdłużej – senior, to kwestia interesu społecznego, narodowego – mówili eksperci podczas I Kongresu Zdrowia Seniorów, który odbył się 1 lutego w Warszawie.

Najlepsze systemy opieki zdrowotnej na świecie

W jednych rankingach wygrywają europejskie systemy, w innych – zwłaszcza efektywności – dalekowschodnie tygrysy azjatyckie. Większość z tych najlepszych łączy współpłacenie za usługi przez pacjenta, zazwyczaj 30% kosztów. Opisujemy liderów. Polska zajmuje bardzo odległe miejsca w rankingach.

Ile trwają studia medyczne w Polsce? Podpowiadamy!

Studia medyczne są marzeniem wielu młodych ludzi, ale wymagają dużego poświęcenia i wielu lat intensywnej nauki. Od etapu licencjackiego po specjalizację – każda ścieżka w medycynie ma swoje wyzwania i nagrody. W poniższym artykule omówimy dokładnie, jak długo trwają studia medyczne w Polsce, jakie są wymagania, by się na nie dostać oraz jakie możliwości kariery otwierają się po ich ukończeniu.

Ciemna strona eteru

Zabrania się sprzedaży eteru etylowego i jego mieszanin – stwierdzał artykuł 3 uchwalonej przez sejm ustawy z dnia 22 czerwca 1923 r. w przedmiocie substancji i przetworów odurzających. Nie bez kozery, gdyż, jak podawały statystyki, aż 80 proc. uczniów szkół narkotyzowało się eterem. Nauczyciele bili na alarm – używanie przez dzieci i młodzież eteru prowadzi do ich otępienia. Lekarze wołali – eteromania to zguba dla organizmu, prowadzi do degradacji umysłowej, zaburzeń neurologicznych, uszkodzenia wątroby. Księża z ambon przestrzegali – eteryzowanie się nie tylko niszczy ciało, ale i duszę, prowadząc do uzależnienia.




bot