Młoda zmiana

Małgorzata Solecka

Wybór Łukasza Jankowskiego, rezydenta drugiego roku, na fotel prezesa warszawskiej Okręgowej Izby Lekarskiej to znak czasów czy zaledwie jedna jaskółka, która – jak mówi przysłowie – wiosny nie czyni?

Tak spektakularnego sukcesu młodzi lekarze nie odnieśli na żadnym innym zjeździe lokalnych struktur samorządu, ale trudno nie zauważyć, że i w innych izbach zdobyli przynajmniej przyczółki. XIV Krajowy Zjazd Lekarzy, który odbędzie się pod koniec maja, może przynieść długo oczekiwaną zmianę pokoleniową w najwyższych władzach lekarskiego samorządu. Czy będzie to dobra zmiana?

O tym, że młodzi lekarze nie są, oględnie rzecz ujmując, zadowoleni z funkcjonowania samorządu zawodowego, można się było przekonać choćby w 2015 roku, gdy Naczelna Rada Lekarska podjęła decyzję o podwyższeniu składki, jaką lekarze odprowadzają na samorząd. Na portalach społecznościowych, w grupach dyskusyjnych grupujących młodych medyków, zawrzało. Nie chodziło jednak tylko o wysokość „haraczu”, ale o przekonanie, że izby lekarskie zbyt mało (niewiele albo wręcz nic) robią dla obrony interesów lekarzy. Również, w ocenie najmłodszych adeptów zawodu, zbyt mało robią dla poprawienia systemu ochrony zdrowia. Pojawiały się wręcz głosy, że równie dobrze samorządu mogłoby nie być.

Już wtedy część młodych lekarzy (również młodszych specjalistów) „odgrażała się”, że należy gromadnie stawić się na zjazdach w okręgowych izbach lekarskich i przynajmniej spróbować „odbić” samorząd z rąk zasiedziałych działaczy. Wówczas plan powiódł się w umiarkowanym stopniu, czyli niemal wcale. Ale ziarno zostało zasiane. Równolegle zaś dość mocne struktury zaczęło budować Porozumienie Rezydentów. Protest, który rozpoczął się jesienią, skonsolidował młodych lekarzy i dał im siłę, którą teraz chcą przekuć na zmianę oblicza lekarskiego samorządu.

Dlaczego? Choć liderzy PR OZZL w ostatnich miesiącach o władzach izb lekarskich – naczelnej i okręgowych – wyrażali się dyplomatycznie, podkreślając jedność środowiska, związkowe „doły” nie były zadowolone ani z kształtu, ani ze stopnia zaangażowania Naczelnej Rady Lekarskiej w protest młodych medyków. Co prawda, to NRL pierwsza sformułowała oczekiwanie, postulat, by lekarze nie pracowali więcej, niż przewiduje Kodeks Pracy i wypowiadali klauzule opt-out, jednak zdaniem dużej części rezydentów samorząd ograniczył się w poparciu dla protestu do przyjmowania stanowisk i uchwał, i „klepania po plecach” młodych lekarzy. Dlatego, zdaniem wielu czynnie protestujących młodych, ogromna większość lekarzy pozostała bierna i tym samym zmarnowano ogromną szansę na wywalczenie realnych zmian w systemie ochrony zdrowia. Osamotnieni rezydenci byli faktycznie zmuszeni do podpisania niezbyt satysfakcjonującego porozumienia z ministrem zdrowia. – Było nas zbyt mało, by wywalczyć więcej – przyznają w nieoficjalnych rozmowach.

Młodzi lekarze mówią, że tak jak reform i zmian potrzebuje system ochrony zdrowia, tak samo zmian wymaga lekarski samorząd. Że chodzi o to, by w izbach pracowali ludzie, którzy chcą aktywnie działać na rzecz tych zmian. Żeby izby nie były skostniałymi instytucjami, wydającymi zaświadczenia i prowadzącymi rejestry, ale prawdziwymi reprezentantami lekarzy. Jednak reformowanie izb tylko wtedy skończy się sukcesem (a nie kompromitacją), gdy reformatorzy będą pamiętać, że samorząd lekarski musi wypełniać zadania publiczne, a przynajmniej do pewnego stopnia inercja jest wpisana w istotę takich instytucji.

Rozmawiając z młodymi lekarzami, ma się wrażenie, że chcieliby powrotu do sytuacji z lat 90., gdy samorząd lekarski był – a w każdym razie starał się być – aktywnym podmiotem wywierającym wpływ np. na kształt stanowionego prawa. Nie podoba im się, że Naczelna Rada Lekarska i jej prezydium ogranicza się do wysyłania uwag w ramach konsultacji publicznych. Niestety, rezydentom umyka fakt, że „do tanga trzeba dwojga”, a zmniejszenie aktywności samorządu lekarskiego nie tyle wynika z niechęci, złej woli czy wręcz lenistwa członków jego władz, ale przede wszystkim ze znaczącego pogorszenia jakości procesu legislacyjnego. Na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat kolejne rządy, kolejne większości parlamentarne, ograniczały wpływ partnerów społecznych – w tym samorządów zawodowych – na stanowienie prawa.

Czy podczas XIV Krajowego Zjazdu Lekarzy dojdzie do sensacji i prezesem Naczelnej Rady Lekarskiej zostanie rezydent? Ten scenariusz nie jest nieprawdopodobny, choć wydaje się mało realny. Rezydenci pokazali już jednak, że dla nich niemal nie ma rzeczy niemożliwych. Być może więc i tym razem przeprowadzą swój plan.

Czy okaże się on korzystny dla całego środowiska? To zależy między innymi od tego, jak szerokie, międzypokoleniowe, porozumienie na rzecz zmian zdołają zawrzeć.

I jak będą sobie radzić ci, którzy już weszli i jeszcze wejdą do władz lekarskiego samorządu. – Sukcesów nikt im nie będzie liczył. Porażki wręcz przeciwnie – ma radę dla młodszych kolegów (następców) doświadczony, wieloletni działacz jednej z izb lekarskich.