Nowy sposób na postęp

Marzena Pytlarz

Skutecznym narzędziem wspomagającym rozwój polskiej medycyny może okazać się partnerstwo innowacyjne – nowy tryb udzielania zamówień publicznych wprowadzony do naszego porządku prawnego kwietniową nowelizacją ustawy Prawo zamówień publicznych.

Polska medycyna od lat odnosi sukcesy, o których słyszy cały świat. Specjaliści z różnych dziedzin pokazują, że innowacyjne operacje czy terapie są możliwe mimo trudnej sytuacji finansowej w ochronie zdrowia. Warto choćby wspomnieć o wrocławskich uczonych z Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego, którzy poradzili sobie z całkowicie przerwanym rdzeniem kręgowym. Dzięki innowacyjnej operacji wszczepienia fragmentów nerwów oraz komórki tzw. gleju węchowego z mózgu pacjenta, neurochirurdzy pomogli pacjentowi odzyskać istotny stopień sprawności. Inne przykłady to udana prekursorska operacja przeszczepu zastawki serca u pięcioletniej dziewczynki czy pionierskie zabiegi wszczepiania nowej generacji implantów słuchowych. Nie można także zapomnieć o polskiej szkole chirurgicznej, która odnosi spektakularne sukcesy w zakresie przeszczepów.

Nie ma wątpliwości, że rozwój nowych technik leczenia jest zależny od dostępności nowoczesnych technologii zarówno w obrębie urządzeń wspierających pracę lekarzy (tory wizyjne, mikroskopy, roboty operacyjne), jak i udoskonalania klasycznego instrumentarium używanego w szpitalu, co ułatwia pracę dzięki bardziej ergonomicznym kształtom, matowym powierzchniom rozpraszającym światło czy zastosowaniu bardziej trwałych materiałów. Wiele z tych nowinek znalazło już swoje miejsce w codziennej praktyce lekarzy. Medycyna jednak wciąż potrzebuje nowości, ciągłych badań i rozwoju, co z kolei stymuluje konieczność pogłębiania wiedzy przez każdy z podmiotów będących aktywnymi uczestnikami rynku medycznego. Tylko bowiem stworzenie odpowiednich warunków lekarzom i naukowcom może pomóc w prowadzeniu badań naukowych, a tym samym zwiększy liczbę wprowadzanych nowatorskich sposobów leczenia. Obecnie narzędziem wspomagającym rozwój medycyny może okazać się partnerstwo innowacyjne – nowy tryb udzielania zamówień publicznych wprowadzony do polskiego porządku prawnego kwietniową nowelizacją ustawy Prawo zamówień publicznych. Partnerstwo innowacyjne to tryb opracowany z myślą o takich zamawiających, którzy poszukują innowacyjnych rozwiązań, i są przekonani, że oferowane przez rynek produkty i usługi nie są w stanie zaspokoić ich potrzeb. Istotą partnerstwa innowacyjnego jest jednak nie tylko opracowanie innowacyjnego produktu, usługi czy roboty budowlanej, ale również stała współpraca zmierzająca do osiągnięcia wspólnego celu.


Pojęcie innowacji

Ustawa Prawo zamówień publicznych nie wprowadza osobnej definicji instytucji partnerstwa innowacyjnego, jednak zgodnie z przepisem art. 2 ust. 1 pkt 22 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE z 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych (dalej: dyrektywa klasyczna) przyjmuje się, że „innowacje” oznaczają wdrażanie nowego lub znacznie udoskonalonego produktu, usługi lub procesu, w tym między innymi procesów produkcji, budowy lub konstrukcji nowej metody marketingowej lub nowej metody organizacyjnej w działalności przedsiębiorczej, organizowaniu pracy lub relacjach zewnętrznych. Powyższa definicja wskazuje, że partnerstwo innowacyjne może być zastosowane wyłącznie w celu opracowania „nowego” lub „znacznie udoskonalonego” produktu, usługi lub roboty budowlanej. Brak zatem podstaw do jej zastosowania w przypadku rozwiązań, które już istnieją na rynku medycznym. Mając to na uwadze, należy pamiętać, że skorzystanie z partnerstwa innowacyjnego powinno być poprzedzone gruntowną analizą rynku, której celem jest stwierdzenie, czy dostępne na rynku rozwiązania będą w stanie odpowiedzieć na potrzeby szpitala, czy też istnieje potrzeba stworzenia zupełnie nowego rozwiązania. Ta analiza powinna służyć m.in. temu, aby szpitale nie wszczynały bez potrzeby czasochłonnej procedury, jeśli odpowiednie rozwiązanie już istnieje na rynku lub istnieją przesłanki, aby przyjąć, że w niedługim czasie takie rozwiązanie powstanie. Podkreślenia wymaga także fakt, że ocena rynku dokonywana jest w określonym momencie i w tym momencie jest ważna. Oznacza to, że jeżeli po wszczęciu trybu partnerstwa innowacyjnego pojawi się na rynku rozwiązanie odpowiadające potrzebom placówki medycznej, nie musi ona unieważniać postępowania.


Procedura

Partnerstwo innowacyjne nie jest typową procedurą udzielania zamówień publicznych, gdyż jej celem nie jest jedynie nabycie określonych aktywów przez placówkę medyczną, lecz również rozpoczęcie procesu zmierzającego do stworzenia określonych innowacyjnych zamierzeń. Można zatem wyróżnić trzy oddzielne etapy partnerstwa innowacyjnego obejmujące:

1. przygotowanie i przeprowadzenie postępowania o udzielenie partnerstwa innowacyjnego przez placówkę medyczną,

2. etap innowacji, kiedy to podmiot prywatny prowadzi prace i badania mające na celu realizację postulatów innowacyjnych zawartych w dokumentacji przygotowanej przez szpital,

3. składanie zamówień na rezultaty prac etapu innowacji.

W ramach partnerstwa innowacyjnego szpitale muszą określić cele pośrednie, których spełnienia oczekują od partnerów. Nie ma wątpliwości, że osiągnięcie celów pośrednich postawionych przed wykonawcami będzie stanowiło impuls do ich efektywniejszych i wydajniejszych działań w ramach partnerstwa innowacyjnego. Realizacja poszczególnych celów pośrednich, zmierzających na przykład do komercjalizacji wyników prowadzonych badań, może być premiowana wypłatą przez szpital wynagrodzenia w wysokości wcześniej ustalonej przez strony. To właśnie wyodrębnienie z całego procesu możliwości osiągania założonych na wstępie celów pośrednich jest elementem odróżniającym partnerstwo innowacyjne od klasycznej procedury udzielenia zamówienia publicznego.

W sytuacji kiedy placówka medyczna nie będzie zadowolona z wyników prowadzonych prac, może na każdym etapie podjąć decyzję o zakończeniu współpracy z partnerami lub zmniejszyć ich liczbę.

Od strony czysto proceduralnej, postępowanie oparte na partnerstwie innowacyjnym znajduje odzwierciedlenie w przepisach, mających zastosowanie przy procedurze konkurencyjnej z negocjacjami. Postępowanie jest wszczynane publikacją ogłoszenia o zamówieniu, w którym szpital określa zapotrzebowanie na innowacyjny produkt, usługę lub robotę budowlaną, które nie może zostać zaspokojone przez zakup produktów, usług lub robót budowlanych już dostępnych na rynku oraz definiuje minimalne wymogi, jakie muszą spełniać wszystkie oferty. Istotne jest, żeby przedstawione informacje były wystarczająco precyzyjne – po to, by umożliwić potencjalnym wykonawcom ustalenie charakteru oraz zakresu wymaganego rozwiązania, oraz podjęcie decyzji co do złożenia wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu. Ponadto, konstruując dokumentację przetargową, szpital określa:

1. informacje o etapach partnerstwa innowacyjnego, celach, jakie są do osiągnięcia po każdym z nich oraz celach pośrednich,

2. zasady, na jakich dokonuje się wyboru partnera (lub partnerów),

3. informacje o tym, czy partnerstwo może być ustanowione z więcej niż jednym wykonawcą, a jeśli tak, to jakie są warunki zakończenia partnerstwa lub zmniejszenia liczby partnerów,

4. informacje o wypłacie wynagrodzenia w ratach,

5. rozwiązania mające zastosowanie do praw własności intelektualnej.

Minimalny termin składania wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu innowacyjnym wynosi 30 dni od daty wysłania ogłoszenia o zamówieniu. Oczywiście jest to termin instruktażowy i szpitale mogą ustalić dłuższy termin na składanie wniosków. W partnerstwie innowacyjnym minimalna liczba potencjalnych wykonawców zaproszona do następnego etapu wynosi 3. Istotne jest, aby w każdym przypadku liczba zaproszonych wykonawców była wystarczająca do zapewnienia prawdziwej konkurencji. W przypadku, gdy liczba wykonawców spełniających kryteria kwalifikacji oraz posiadających wymagane minimalne poziomy zdolności jest mniejsza niż 3, szpital może zaprosić wykonawców posiadających wymagany potencjał. Analogicznie do procedury konkurencyjnej z negocjacjami, negocjacje w ramach partnerstwa innowacyjnego mogą dotyczyć wszystkich cech danego zamówienia.

W tym miejscu należy podkreślić, że wybór najkorzystniejszej oferty będzie dokonywany wyłącznie na podstawie kryterium najlepszej relacji jakości do ceny. Kryteria oceny ofert – z uwagi na fakt, że celem partnerstwa jest opracowanie innowacyjnego produktu, usługi lub robót budowlanych, niedostępnych na rynku – powinny w zasadzie koncentrować się przede wszystkim na fazie badań i rozwoju, bo to jest w stanie na tym etapie postępowania określić zamawiający. Mogą one dotyczyć np. jakości proponowanych projektów i ich wykonalności. W odniesieniu do kolejnej fazy – etapu wyboru dostawcy – odpowiednie warunki powinny zostać określone raczej w umowie partnerstwa i powinny się skupiać nie tyle na kryteriach wyboru, bo tu już nie ma procedury wyboru, co na warunkach, które należy spełnić, aby uzyskać zlecenie dostawy innowacyjnego rozwiązania wypracowanego w trakcie partnerstwa.

Ciekawym rozwiązaniem przewidzianym dla tej procedury jest możliwość zawarcia umowy partnerstwa innowacyjnego z jednym partnerem lub z kilkoma partnerami prowadzącymi odrębne działania badawczo-rozwojowe. W przypadku ustanowienia partnerstwa z kilkoma partnerami zamawiający nie ujawnia pozostałym partnerom rozwiązań proponowanych ani innych informacji poufnych udzielanych przez jednego z partnerów w ramach partnerstwa, bez jego wyraźnej zgody wyrażonej w odniesieniu do planowanego przekazania określonych informacji. Na koniec warto zaznaczyć, że partnerstwo innowacyjne, ze względu na możliwość prowadzenia przez strony dość elastycznej współpracy, wyłamuje się z kanonu sztywnych procedur udzielania zamówień klasycznych, a tym samym będzie narażone na potencjalne możliwości ograniczenia konkurencji. Dlatego w trakcie całej procedury placówki medyczne są zobowiązane do równego traktowania wszystkich wykonawców. Ponadto, szpital nie może udzielać informacji innym oferentom w sposób dyskryminujący, który może zapewnić niektórym uczestniczącym w negocjacjach oferentom przewagę nad innymi. Wszelkie informacje przekazywane zamawiającemu przez wykonawców w toku prowadzonych negocjacji są bezwzględnie poufne i nie mogą być ujawnione, z wyjątkiem sytuacji, gdy szpital otrzyma wyraźną zgodę danego wykonawcy.


Oczekiwania

Obserwacja trendów na rynku medycznym to dziś konieczność dla placówek, które chcą sprostać rosnącym oczekiwaniom pacjentów w zakresie jakości udzielanych świadczeń medycznych. Każda nowinka z dziedziny aparatury medycznej czy narzędzi operacyjnych, nie jest jednak tania.

Zdaniem większości placówek publicznych, największą przeszkodą w zaopatrywaniu szpitali w nowoczesne narzędzia i technologie jest także – obok wspomnianych problemów finansowych – konieczność dostosowania się do wymogów ustawy Prawo zamówień publicznych. Wydaje się jednak, że dzięki kwietniowej nowelizacji, która wprowadza partnerstwo innowacyjne do polskiego porządku prawnego, także publiczne szpitale mają szansę na pozyskiwanie dla siebie innowacyjnych rozwiązań.

Zamówienia publiczne stanowią około 19 proc. europejskiego PKB i oferują szpitalom ogromny rynek dla innowacyjnych produktów i usług. Wiele krajów UE z powodzeniem uczestniczyło w pionierskich programach skierowanych do partnerów z sektora publicznego, ukierunkowanych na rozpowszechnianie najlepszych praktyk w zakresie nowego podejścia do zamówień na innowacyjne produkty i usługi. Powstaje jednak pytanie, czy zaproponowane rozwiązania dotyczące partnerstwa innowacyjnego usprawnią funkcjonowanie publicznych placówek medycznych, istnieje bowiem wiele regulacji prawnych, które nie były i nie są wykorzystywane zbyt często.

Najpopularniejsze artykuły