Serce po trzykroć młode

Mariusz Kielar

Zakończyła się XIII edycja ogólnopolskiej akcji profilaktyczno-edukacyjnej „Servier dla Serca” odbywającej się pod hasłem: „Trzecia Młodość Twojego Serca”. Tematem przewodnim tegorocznego wydarzenia były choroby układu krążenia u osób po 60. roku życia.

Dzięki uruchomieniu Mobilnej Kardiologicznej Poradni Servier, organizatorom akcji udało się dotrzeć do dziewięciu miast w Polsce, oferując bezpłatne badania i konsultacje lekarskie w zakresie chorób układu sercowo-naczyniowego. Wsparcia merytorycznego akcji udzieliły: Polskie Towarzystwo Kardiologiczne, Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego, Polskie Forum Profilaktyki Chorób Układu Krążenia oraz Polskie Towarzystwo Gerontologiczne, a także Fundacja Ogólnopolskie Porozumienie Uniwersytetów Trzeciego Wieku. Ambasadorką tegorocznej edycji została aktorka Maria Pakulnis. Założenia przeprowadzonej akcji wpisują się w realizowaną od 2003 roku kampanię mającą na celu podniesienie świadomości Polaków na temat ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego i zagrożeń z nim związanych. Tegoroczna edycja w sposób szczególny dedykowana została profilaktyce chorób układu krążenia u osób po 60. roku życia, udaru u pacjentów ze zdiagnozowanym, jak również niewłaściwie kontrolowanym nadciśnieniem tętniczym. Udar mózgu jest bowiem trzecią pod względem częstości występowania (po chorobie niedokrwiennej serca i nowotworach), przyczyną zgonów na świecie. Jak wskazują badania niemal 85 proc. wszystkich udarów ma charakter niedokrwienny, a głównym czynnikiem ryzyka ich wystąpienia jest właśnie nadciśnienie tętnicze. Z kolei wiek jest istotnym czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych – wraz z wiekiem dochodzi do funkcjonalnych zmian w naczyniach krwionośnych, w wyniku których stają się one dłuższe, sztywniejsze, grubsze i bardziej kręte. W konsekwencji, na co wskazują prowadzone badania, u ponad 60 proc. populacji w wieku powyżej 60. roku życia stwierdza się podwyższone ciśnienie tętnicze. Związane z wiekiem udary wynikające z nieleczonego bądź źle kontrolowanego ciśnienia skurczowego zwiększają prawdopodobieństwo występowania tragicznych w skutkach konsekwencji.

– Niebezpieczeństwo nadciśnienia tętniczego, jako głównego czynnika ryzyka, związane jest z groźbą występowania udarów mózgu – podkreśla dr n. med. Agata Kusz-Rynkun, lekarz geriatra z Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego im. Witolda Orłowskiego w Warszawie. Jej zdaniem zmiana stylu życia jest warunkiem koniecznym do prawidłowego leczenia nadciśnienia tętniczego, dlatego już dziś warto pomyśleć o wprowadzeniu zdrowych nawyków żywieniowych, wyeliminowaniu używek i zwiększeniu aktywności fizycznej. – Ze względu na współwystępowanie schorzeń u pacjentów po 60. roku życia należy obok profilaktyki kierować się zasadami zintegrowanej opieki zdrowotnej, opartej na założeniach holistycznej perspektywy zdrowia człowieka, w tym wdrażaniu metod optymalizacji leczenia – przekonuje dr Kusz-Rynkun.

Oficjalne dane Głównego Urzędu Statystycznego z końca 2012 roku wskazują, że w Polsce żyje ponad 6,8 mln osób powyżej 60. roku życia, co stanowi blisko 18 proc. ogółu społeczeństwa. Poprawa warunków życia korzystnie wpływa na wydłużenie średniej długości życia Polaków. Prognozy demograficzne Głównego Urzędu Statystycznego pokazują natomiast, że do 2035 roku przeciętny okres życia wydłuży się o około 8 lat w przypadku mężczyzn i o ok. 3 lata w przypadku kobiet. Procesy te przełożą się na zmiany w strukturze demograficznej, w wyniku której już w 2035 roku jedną czwartą polskiego społeczeństwa stanowić będą osoby po 65. roku życia, zaś w roku 2060 już połowa Polaków będzie miała ponad 54 lata.

Nadciśnienie tętnicze wciąż pozostaje najważniejszym czynnikiem ryzyka przedwczesnych zgonów na całym świecie. Wartość ciśnienia tętniczego krwi cechuje silna korelacja ze śmiertelnością i ryzykiem występowania chorób układu krążenia, wśród których dominują: zawał serca, udar mózgu, niewydolność serca oraz choroby tętnic obwodowych. Tzw. izolowane nadciśnienie skurczowe stanowi odrębną patofizjologiczną jednostkę chorobową charakterystyczną dla osób powyżej 60. roku życia. W jej przebiegu dochodzi do podwyższenia ciśnienia skurczowego powyżej 139 mmHg przy zachowaniu wartości ciśnienia rozkurczowego w normie (czyli poniżej 90 mmHg). Szacuje się, że izolowane nadciśnienie skurczowe dwukrotnie zwiększa śmiertelność ogólną i prawie trzykrotnie śmiertelność sercowo-naczyniową. Objęcie leczeniem pacjentów w wieku podeszłym z izolowanym nadciśnieniem skurczowym, oprócz poprawy powyższych wskaźników śmiertelności, zmniejsza także częstość incydentów sercowo-naczyniowych i udarów mózgu. Dlatego u osób powyżej 60. roku życia należy w sposób szczególny zadbać o wyeliminowanie czynników ryzyka nadciśnienia tętniczego przez skuteczną zmianę trybu życia, przejawiającą się zmniejszeniem masy ciała, wypracowaniem zdrowych nawyków żywieniowych, regularnym monitorowaniem ciśnienia tętniczego oraz podejmowaniem regularnej aktywności fizycznej. Jeśli choroba nadciśnieniowa osiągnie stadium wymagające leczenia, wdrażana jest odpowiednia terapia. Wciąż jednak wśród najpoważniejszych problemów wpływających na ograniczenie skuteczności leczenia nadciśnienia tętniczego, w szczególności farmakoterapii, wymienia się nieprzestrzeganie zaleceń lekarskich przez pacjentów. Według raportów FDA, około 60 proc. pacjentów nie pamięta nazw przyjmowanych leków, 30–50 proc. chorych nie przestrzega ściśle zaleceń lekarskich, a około 20 proc. pacjentów stosuje leki, które nie zostały przepisane przez specjalistę. Badania wskazują także, że odsetek osób przyjmujących leki zgodnie z zaleceniami maleje wraz z upływem czasu. Tymczasem większość z pacjentów w tej grupie wymaga dwóch, a często nawet większej liczby leków obniżających ciśnienie tętnicze. Pacjenci stosujący farmakologiczne zalecenia lekarza wykazują również większą dbałość o właściwy styl życia, tj. dietę, aktywność fizyczną czy regularne badania profilaktyczne. Zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego, opublikowanymi w bieżącym roku, w leczeniu skojarzonym zaleca się stosowanie preparatów złożonych. Pozwala to na zwiększenie skuteczności leczenia przez uproszczenie schematu leczenia i zwiększenie przestrzegania zaleceń terapeutycznych. Ma to szczególne znaczenie w populacji osób w wieku podeszłym, u której stosunkowo często występuje zjawisko polipragmazji, czyli przyjmowanie kilku, a nawet kilkunastu różnych leków w ramach leczenia schorzeń towarzyszących nadciśnieniu tętniczemu. W tegorocznej akcji w badaniach profilaktycznych wzięło udział ok. 1400 osób. Badaniom towarzyszyły liczne warsztaty aktywności na rzecz upowszechniania szeroko rozumianej profilaktyki chorób układu sercowo-naczyniowego prowadzone w specjalnym Namiocie Edukacyjnym. Zostały one podzielone na cztery strefy. W strefie wiedzy uczestnicy mieli możliwość poszerzenia swojej wiedzy na temat chorób układu krążenia występujących po 60. roku życia. W strefie ruchu organizatorzy oferowali trening przygotowany specjalnie pod kątem propagowania znaczenia aktywności fizycznej dla zdrowia osób po 60. roku życia. Strefa multimedialna była miejscem poznawania sposobów samodzielnego czerpania wiedzy na temat profilaktyki chorób układu krążenia przy wykorzystaniu nowych technologii, takich jak tematyczne portale internetowe, media społecznościowe. Z kolei strefa konkursowa tworzyła interaktywną przestrzeń edukacji przez gry i zabawę na rzecz budowania świadomości profilaktyki chorób układu sercowo-naczyniowego. W każdym wizytowanym mieście odbywały się ponadto treningi nordic walking pod okiem doświadczonych trenerów.