Spis treściSZ nr 32–35/2001
z 26 kwietnia 2001 r.
Stuknij na okładkę, aby przejść do archiwun rocznika 2001
AKTUALNOŚCI
Marek Wójtowicz
Mamy trzy proste wskaźniki opisujące wykorzystanie łóżek szpitalnych; ich zaletą jest porównywalność z ubiegłymi latami i innymi placówkami. Pierwszy to średni czas hospitalizacji: iloraz wszystkich tzw. osobodni i liczby hospitalizowanych (...) Drugi, modny obecnie wskaźnik to średnie wykorzystanie łóżek szpitalnych. W latach pięćdziesiątych był to iloraz wszystkich osobodni i liczby leczonych w danym okresie, dający liczbę dni wykorzystania łóżka (...) Trzecim miernikiem używanym do tej pory jest wskaźnik przelotowości, który określa, ilu chorych korzystało kolejno z jednego łóżka szpitalnego: iloraz liczby hospitalizowanych i liczby posiadanych łóżek (...)
Przyszłość polskich leków generycznych w UE
Aleksandra Gielewska
Pod hasłem "Polskie leki generyczne - interes narodowy" odbyło się 19 kwietnia w Warszawie sympozjum naukowe poświęcone szansom i zagrożeniom dla krajowego przemysłu farmaceutycznego oraz rynku leków w Polsce w związku z planowanym przystąpieniem naszego kraju do UE. Farmakolodzy, farmakoekonomiści, przedstawiciele firm farmaceutycznych, politycy zdrowotni mieli okazję wysłuchać wystąpień przedstawicieli Instytutu Leków oraz Instytutu Farmaceutycznego na temat wielu istotnych szczegółów aktualnego ustawodawstwa unijnego dotyczącego produkcji leków, procedur ich rejestracji i zasad obrotu nimi, a także stanu prac nad dostosowaniem do prawa UE prawodawstwa farmaceutycznego w 12 krajach stowarzyszonych (...)
VI Forum Ratownictwa
Anna Jarosz
8 i 9 maja br. odbędzie się w Inowrocławiu VI Forum Ratownictwa, poświęcone systemom komunikacji oraz logistyce i dydaktyce w ratownictwie medycznym (...) Wypadki i urazy to trzecia przyczyna zgonów w Polsce (po chorobach układu krążenia i nowotworowych). Wypadki drogowe charakteryzuje bardzo wysoka śmiertelność - na 100 kolizji ginie 12 osób, podczas gdy w krajach Unii - tylko 4. Wielu zgonów można by uniknąć, gdyby poszkodowanym została udzielona odpowiednia pomoc przedmedyczna na miejscu wypadku. Niestety, wiedza i umiejętności społeczeństwa nie są w tym zakresie wystarczające. Również wielu fachowych pracowników służby zdrowia obawia się udzielać pierwszej pomocy, z braku odpowiedniego przeszkolenia (...)
10 lat samorządu pielęgniarek i położnych
Anna Jarosz
19 kwietnia odbyła się uroczystość jubileuszu 10-lecia samorządu pielęgniarek i położnych. W uroczystościach, na które przybyło około 150 pielęgniarek z całej Polski, uczestniczyli m.in. premier Jerzy Buzek, szefowa doradców premiera Teresa Kamińska, minister zdrowia Grzegorz Opala, prezydent Warszawy Paweł Piskorski, prezesi samorządów zawodowych, m.in. prezes NRL Krzysztof Madej, szefowa izby gospodarczej "Farmacja Polska" Irena Rej, a także przewodniczący związków zawodowych działających w ochronie zdrowia (...)
Ruszył serwis internetowy SOZ
Sekretariat Ochrony Zdrowia przy NSZZ "Solidarność" uruchomił pod adresem www.soz.solidarnosc.org.pl serwis internetowy, adresowany do pracowników służby zdrowia (...) Najciekawszym działem serwisu jest sekcja "Prawo pracy", w której umieszczono obszerne i przystępne odpowiedzi Głównego Inspektora Pracy na kilkanaście najczęściej zadawanych pytań, dotyczących zawierania i wypowiadania umów o pracę i umów cywilno-prawnych na świadczenie usług medycznych (...)
ZE ŚWIATA
Doświadczenia Brytyjczyków: Rynek szkodzi zdrowiu?
Marcin Kautsch, Malcolm Whitfield
Sądzi się powszechnie, że konkurencja automatycznie poprawia wydajność. Jednak w sektorze usług zdrowotnych dane na ten temat są niejednoznaczne. Na początku lat dziewięćdziesiątych XX w. w Wielkiej Brytanii, która stanęła w obliczu podobnego wzrostu popytu i eskalacji kosztów jak obecnie Polska, wprowadzono wewnętrzny rynek usług medycznych. Przeważała wtedy opinia, że poprawa jakości zarządzania usługami zdrowotnymi spowoduje większą efektywność całego sektora i problem sam się rozwiąże (...)
PROFILAKTYKA
Minimalna interwencja antytytoniowa
Artur Mierzecki
Minimalna interwencja antytytoniowa to rodzaj porady udzielonej przez lekarza pacjentowi palącemu tytoń. Jej celem jest ustalenie w ciągu krótkiego czasu (stąd termin "minimalna"), czy pacjent pali tytoń i, jeśli istnieje taka potrzeba, pomoc w wyborze właściwej metody rzucenia nałogu. Termin "minimalna interwencja antytytoniowa" (MIA) bierze się również stąd, że zarówno lekarz, jak i pacjent ponoszą minimalne koszty związane z taką poradą - właściwie nie tracą nic poza poświęceniem chwili czasu (...)
Promocja zdrowia w Małopolsce
Urszula Łach
Małopolskie Centrum Organizacji i Promocji Zdrowia w Krakowie, wraz z ośrodkami w Tarnowie i Nowym Sączu, realizuje - m.in. przy współpracy Centrum Onkologii w Warszawie - "Program polityki zdrowotnej prowadzącej do zmniejszenia konsumpcji tytoniu w Polsce". Program ten rozpoczęto już w listopadzie 1999 r. pod hasłem "Rzuć palenie - zmierz ciśnienie". W marcu 2000 r., kiedy to upowszechniane były informacje dotyczące ryzyka chorób nowotworowych pozostających w ścisłym związku z paleniem tytoniu, wprowadzono hasło: "Małopolska przeciw nowotworom - z onkologią na TY" (...)
Samorząd słupski dla zdrowia
Zbigniew Babiarz-Zych
Starostwo Powiatowe w Słupsku wspólnie ze Stowarzyszeniem Kobiet po Mastektomii "Amazonka" realizowało w roku ubiegłym program: "Zapobieganie chorobom raka piersi u kobiet wiejskich - "Mammograf 2000". Przedsięwzięcie sfinansowało wspólnie z Pomorską RKCh. Programem objętych zostało siedem gmin, przebadano łącznie 514 kobiet. Badania wykonywał Zakład Diagnostyki Obrazowej Samodzielnego Publicznego Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Słupsku. Z danych szpitala wynika, że wśród tej ponadpółtysięcznej grupy kobiet wykryto: 4 zmiany złośliwe, 1 gruczolak, 17 torbieli, 69 mastopatii. Szpital wykonał również kobietom bezpłatnie dodatkowych 76 badań USG oraz 12 biopsji, 8 pacjentek skierowano do Poradni Chorób Sutka, a 38 zalecono okresową kontrolę (...)
KLINIKA
Zasady racjonalnej antybiotykoterapii
Danuta Dzierżanowska, Urszula Łopaciuk
Ponad 90 zarejestrowanych i dostępnych w Polsce antybiotyków i chemioterapeutyków sprawia, że racjonalna antybiotykoterapia stanowi poważny problem terapeutyczny. Uwarunkowane jest to nie tylko wyborem właściwego w danej sytuacji klinicznej preparatu, ale przede wszystkim - koniecznością podjęcia decyzji o bezwzględnej zasadności zastosowania antybiotyku w leczeniu. Chemioterapia zakażeń jest dziedziną medycyny, w której popełnia się najwięcej pomyłek. Jest wiele przyczyn tego zjawiska, a najważniejszymi wydają się brak powszechnego dostępu do badań mikrobiologicznych i długi czas oczekiwania na ich wyniki. Sprawia to, że zamiast antybiotyku o wąskim spektrum aktywności, wybierany jest lek o aktywności wobec wszystkich możliwych patogenów, co w konsekwencji prowadzi do zaburzeń równowagi flory jelitowej (...)
Alergia pokarmowa u dzieci i młodzieży
Elżbieta Malinowska, Maciej Kaczmarski
We współczesnym świecie alergia jest zjawiskiem powszechnym; wg różnych autorów szacuje się, że ponad 15% populacji ludzkiej dotknięte jest różnymi chorobami określanymi jako atopowe lub alergiczne. Choroby alergiczne wśród mieszkańców USA plasują się na 4.-5. miejscu pod względem częstości zachorowań po nowotworach, chorobach serca i układu krążenia, układu oddechowego i AIDS. (...)
Zespoły bólowe kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego
Kazimierz Rąpała
Kręgosłup człowieka w procesie ewolucyjnym nie został przygotowany do postawy wyprostnej. Szczególnie dotyczy to odcinka lędźwiowo-krzyżowego. Liczne wady wrodzone, np. lumbalizacja, sakralizacja, spina bifida, przerosty wyrostków poprzecznych oraz odchylenia w przestrzennym jego położeniu, jak nadmierny kąt lędźwiowo-krzyżowy i nadmierna lordoza - sprawiają, że odcinek ten jest nadmiernie przeciążony. Całości obrazu dopełniają: niewłaściwe warunki odpoczynku, rekreacji oraz pracy. Współcześnie człowiek wyprostowany (homo erectus) przeistoczył się w człowieka siedzącego na krześle (homo sedentarus). Pozycja ta nie sprzyja utrzymaniu właściwego napięcia mięśni antygrawitacyjnych, które stabilizują kręgosłup w pozycji pionowej (...)
Cukrzyca - epidemia XXI wieku
Jan Tatoń
Najstarszym dokumentem dotyczącym cukrzycy jest opis jej objawów i leczenia na papirusie z około 1550 r. p.n.e., odkrytym w Tebach (Egipt) w 1862 r. przez niemieckiego archeologa Georga Ebersa. "Papirus Ebersa", przechowywany w Muzeum Uniwersytetu w Lipsku, świadczy o tym, że historia tej choroby ma już 3,5 tysiąca lat, a obecny "przełom milenijny" jest trzecim z kolei. Na drodze do celu, tj. możliwości pełnego wyleczenia cukrzycy, przebyto zatem już duży dystans. Wyleczenie cukrzycy wprawdzie ciągle nie jest jeszcze możliwe, jednak wyjaśnienie wielu molekularnych - genetycznych, autoimmunologicznych i metabolicznych - mechanizmów choroby i jej powikłań, pozwoliło nie tylko na wprowadzenie nowych metod leczenia objawowego, ale także stworzyło racjonalne podstawy prewencji (...)
Problemy opieki nad dzieckiem chorym na cukrzycę w świetle reformy ochrony zdrowia
Jerzy Bodalski, Agnieszka Szadkowska
Duża grupa pacjentów chorych na cukrzycę, u których stwierdza się dodatkowo zaburzenia gospodarki lipidowej, wymaga terapii lekami hipolipemizującymi. Leczenie to przyczynia się nie tylko do wyrównania zaburzeń gospodarki lipidowej, ale także do zmniejszenia ryzyka wystąpienia powikłań makro- i mikronaczyniowych. Tymczasem pacjenci z cukrzycą, dopóki nie wystąpi u nich choroba niedokrwienna serca, muszą ponosić całkowity koszt zakupu leków hipolipemizujących, co znacznie ogranicza możliwość prowadzenia terapii prewencyjnej. W jawnej sprzeczności ze standardami opieki nad chorymi na cukrzycę pozostaje również nowe rozporządzenie Ministra Zdrowia wyznaczające limit przepisywania pasków do oznaczeń glikemii do 100 sztuk w czasie jednej wizyty w poradni (...)
Jak skutecznie i oszczędnie leczyć cukrzycę
Jerzy Loba
Stały i szybki postęp w medycynie powoduje, że nieprzerwanie pojawiają się nowe metody diagnostyczne i lecznicze. Pacjenci i członkowie ich rodzin dowiadują się z radia, prasy i telewizji o nowych, rewelacyjnie skutecznych sposobach leczenia i wywierają silną presję na swoich lekarzy, aby ci posługiwali się właśnie tymi sposobami. Nowe metody znacznie częściej oznaczają wzrost cen usług medycznych niż ich spadek. Sprawia to, że koszty usług medycznych rosną w dużo większym tempie niż środki przeznaczane na ochronę zdrowia (...)
Czy mamy już epidemię cukrzycy typu 1.
Przemysława Jarosz-Chobot
Termin "cukrzyca" (diabetes mellitus) obejmuje grupę chorób metabolicznych charakteryzujących się podwyższonym stężeniem glukozy we krwi, będącym wynikiem defektu wydzielania i/lub działania insuliny. Długotrwała hiperglikemia wiąże się z dysfunkcją, uszkodzeniem i niewydolnością różnych narządów, szczególnie oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych (...)
Etiopatogeneza cukrzycy typu 1.
Adam Krętowski, Ida Kinalska
Cukrzyca typu 1. jest następstwem przewlekłego autoimmunologicznego procesu niszczenia komórek ß wysp trzustkowych, który możemy obecnie rozpoznać nawet wiele lat przed ujawnieniem się objawów klinicznych (okres przedkliniczny, prediabetes). Wystąpienie tego procesu związane jest z istnieniem genetycznej predyspozycji oraz działaniem czynników środowiskowych. W patogenezie autodestrukcji komórek ß biorą udział głównie elementy odporności komórkowej (m.in. makrofagi, limfocyty T cytotoksyczne/supresorowe, komórki dendrytyczne, limfocyty T pomocnicze oraz wydzielane przez nie mediatory: cytokiny, wolne rodniki) (...)
Cukrzyca typu 1. u osób dorosłych
Joanna Bodalska-Lipińska, Jerzy Bodalski
W 1999 roku Światowa Organizacja Zdrowia wprowadziła nowe zasady rozpoznawania i klasyfikacji cukrzycy. Eksperci Rady Konsultacyjnej przy WHO postanowili, że podstawą różnicowania typów cukrzycy powinno być etiologiczne tło choroby. Zgodnie z tym uznano, że typem 1. cukrzycy określać się będzie przypadki choroby charakteryzujące się skłonnością do ketozy, których pierwotną przyczyną jest destrukcja komórek beta wysp trzustkowych. Ustalono równocześnie, że terminem typ 1. cukrzycy objęte zostaną zarówno postacie choroby wywołane procesem autoimmunologicznym, jak i te, których etiologia i patogeneza uszkodzenia komórek beta pozostaje dotąd nieznana. Zwrócono dodatkowo uwagę, że typem 1. nie należy określać tych form cukrzycy, w których destrukcję bądź upośledzenie funkcji komórek beta powodują inne, znane przyczyny (...)
Etiopatogeneza cukrzycy typu 2.
Beata Telejko, Ida Kinalska
Niemal wszystkie kraje rozwinięte oraz społeczeństwa, które przyjęły zachodni styl życia, stoją obecnie w obliczu epidemii cukrzycy typu 2. Szacuje się, że w 1997 roku na świecie 119,2 miliona osób było dotkniętych tą chorobą. Do roku 2022 liczba ta ma wzrosnąć do 212,9 miliona. W związku z wydłużeniem długości życia przybywa pacjentów w najstarszych grupach wiekowych, jednak również pediatrzy alarmują w związku z narastaniem liczby przypadków cukrzycy typu 2. wśród dzieci i młodzieży. W niektórych krajach typ 2 stanowi do 1/3 nowych przypadków cukrzycy w grupie 10-19-latków. Pomimo rosnącego zainteresowania i ogromnej liczby badań, zarówno eksperymentalnych, jak i epidemiologicznych, etiologia cukrzycy typu 2. pozostaje nieznana. Natomiast w patogenezie kluczową rolę odgrywają dwa czynniki: zaburzenia wydzielania insuliny oraz upośledzenie wrażliwości tkankowej na działanie insuliny (insulinooporność). Większość badaczy jest również zgodna, że w rozwoju choroby biorą udział czynniki genetyczne i środowiskowe (...)
Cukrzyca insulinoniezależna w populacji rozwojowej
Ewa Otto-Buczkowska
Zagadnienie występowania cukrzycy innej niż cukrzyca typu 1. w populacji rozwojowej nie jest nowe. Doniesienia o szczególnie łagodnym przebiegu cukrzycy mogącym sugerować cukrzycę typu 2. pochodzą z lat 60. i 70., jednak nie dość precyzyjna diagnostyka tych przypadków nie pozwala na ustalenie ex post dokładnego rozpoznania postaci cukrzycy (...)
Czynniki ryzyka powikłań naczyniowych w cukrzycy: Genetyczne uwarunkowania dysfunkcji układu hemostazy
Cezary Watała
W przypadku tzw. chorób społecznych, takich jak cukrzyca, jednoznaczne zdefiniowanie czynników ryzyka jest utrudnione z uwagi na bardzo złożony obraz etiopatogenetyczny choroby. Tak jest na przykład z pełnym opisem i charakterystyką mechanizmów leżących u podłoża zwiększonego ryzyka powikłań zakrzepowo-zatorowych u pacjentów z cukrzycą. Wyniki przeprowadzonych dotychczas badań i dokonanych obserwacji obejmujących bardzo liczne grupy chorych jednoznacznie wskazują na związek cukrzycy z podwyższonym ryzykiem powstawania zmian miażdżycowych oraz komplikacjami zakrzepowo-zatorowymi. Wiadomo, że cukrzyca znacząco zwiększa ryzyko wystąpienia zaburzeń układu krążenia i miażdżycy (...)