Spis treściSZ nr 23–25/2002
z 21 marca 2002 r.
Stuknij na okładkę, aby przejść do archiwun rocznika 2002
DOSTĘPNOŚĆ TERAPII
Regres w opiece psychiatrycznej
Teresa Borkowska-Kalwas
Podjęta kilka lat temu reforma lecznictwa psychiatrycznego w Polsce miała na celu zasadniczą zmianę modelu terapii: odejście od psychiatrii izolującej pacjentów szpitali psychiatrycznych i rozwój pozaszpitalnych form leczenia oraz pomocy chorym. Założenia reformy znalazły odzwierciedlenie w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego i "Programie ochrony zdrowia psychicznego". Jak te reformatorskie zamierzenia oraz wprowadzona ponad 3 lata temu generalna reforma ochrony zdrowia, której następstwem było utworzenie kas chorych i kontraktowanie usług medycznych, wpłynęły na jakość opieki psychiatrycznej? Czy mamy do czynienia z rozwojem nowych form opieki i podnoszeniem jakości świadczeń, czy też przeciwnie - następuje regres w tej dziedzinie? (...)
AKTUALNOŚCI
Aleksandra Gielewska
Kończy się pierwsza tura "społecznych konsultacji" programu Narodowej Ochrony Zdrowia. Wypowiedzieli się przeciwnicy i zwolennicy nowej strategii. Nastąpiły też pewne kosmetyczne modyfikacje samego programu: w marcowej wersji ("po uwzględnieniu uwag resortów") nie ma już tyle poprzedniej nowomowy, inaczej rozłożono pewne akcenty, pokazano - poza kijem - jakąś rachityczną marchewkę: wsparcie inwestycji spzozów z budżetu państwa, co ma być możliwe (?) dzięki oszczędnościom w systemie. Usunięto przy okazji część najbardziej kontrowersyjnych szczegółów koncepcji, więc teraz jeszcze mniej wiadomo niż w lutym. Mamy je jednak poznać niebawem - w projektach ustaw, rozporządzeń i innych działaniach resortu. Zakładane tempo wprowadzania zmian budzi poważne obawy co do merytorycznego poziomu takich poczynań (...)
Wymiana poglądów profesora z ministrem
Aleksandra Gielewska
Publiczną, bezpośrednią polemikę z Programem Narodowej Ochrony Zdrowia podjął ostatnio m.in. prof. Cezary Włodarczyk z Instytutu Zdrowia Publicznego CMUJ. Podczas seminarium, które z udziałem kierownictwa resortu, parlamentarzystów koalicji rządowej i środowisk służby zdrowia zorganizował Klub Parlamentarny SLD, profesor Włodarczyk wskazał na podstawowe mankamenty programu MZ. Podkreślając, że na uznanie zasługuje sam fakt opracowania i upublicznienia dokumentu, zakwestionował jego istotne treści: zarówno jakość diagnozy obecnej sytuacji, jak i wynikające z niej metody dalszej "terapii" systemu (...)
Biblioterapia
Marek Wójtowicz
Znalazłem odpowiedź na pytanie: czym leczyć, jak już nie będzie forsy na nic? Otóż zgodnie z art. 8 rozporządzenia ministra zdrowia z 26 września 2000 r. w sprawie zasad organizacji obsługi bibliotecznej w zozach oraz zasad współdziałania bibliotek publicznych w wykonywaniu tej obsługi możemy świadczyć usługi za pomocą "upowszechniania czytelnictwa i pracy biblioterapeutycznej wśród chorych z zastosowaniem form odpowiednich dla specyfiki zakładu". To konsekwencja art. 26 ustawy z 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach, która określa zozowskich pacjentów jako "specjalną grupę użytkowników", której należy się dostęp do książek nawet w trakcie hospitalizacji. W związku z tym we wspomnianym rozporządzeniu nakazuje się zozom całodobowym i całodziennym zapewnienie pacjentom "obsługi bibliotecznej" (...)
Ile zapłacimy za leki
Małgorzata Kukowska
Nowe listy leków refundowanych nie zawierają ani cen urzędowych, ani limitów cen. Trudno więc dyskutować o skutkach terapeutycznych czy ekonomicznych (w wymiarze mikro- i makroekonomicznym) proponowanych przez resort zmian. Zdaniem prof. Tadeusza Chruściela zmiany w wykazach muszą być wprowadzane stopniowo i przy uwzględnieniu analizy użytkowania leków. Z nowych list zniknęły 382 pozycje, w tym 179 leków na choroby przewlekłe. Budzi to zaniepokojenie nie tylko pacjentów, którzy w panice wykupują z aptek leki usunięte z tych list, ale również lekarzy. Zagraniczne firmy farmaceutyczne protestują też przeciwko sposobowi komunikowania się z nimi w sprawie zmian na listach (...)
Stanowisko Prezydium NRL w sprawie projektów rozporządzeń Ministra Zdrowia
Stanowisko Prezydium NRL w sprawie projektów rozporządzeń Ministra Zdrowia dot.: 1) wykazu chorób oraz wykazu leków i materiałów medycznych, które ze względu na te choroby mogą być przepisywane bezpłatnie, za opłatą ryczałtową lub częściową odpłatnością, 2) wykazu leków podstawowych i uzupełniających oraz wysokości odpłatności za leki uzupełniające (...)
Stanowisko Prezydium NRL w sprawie programu "Narodowa Ochrona Zdrowia"
Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej po rozpatrzeniu opracowanego w Ministerstwie Zdrowia programu "Narodowa Ochrona Zdrowia" stwierdza, że wszystkie zamierzenia Ministra Zdrowia dotyczące poprawy opieki zdrowotnej wymagają znacznego zwiększenia dotychczasowych nakładów finansowych na ochronę zdrowia. Brak w programie informacji na temat źródeł finansowania tych zamierzeń pozwala wątpić w możliwość ich realizacji. Proponowane zmiany obciążają dodatkowymi obowiązkami świadczeniodawców w ramach tych samych niewystarczających środków finansowych (...)
Uchwała Forum Zdrowia Unii Wolności
Forum Zdrowia Unii Wolności wyraża zdecydowany sprzeciw wobec przedstawionego przez Ministra Zdrowia projektu centralizacji systemu opieki zdrowotnej. Zmiany są konieczne, ale nie powinny burzyć obecnego systemu, lecz go usprawniać. Unia Wolności od samego początku zgłaszała zastrzeżenia do koncepcji kas chorych. Zastąpienie obecnej biurokracji jeszcze większą biurokracją nie będzie żadną zmianą usprawniającą system. Proponowana przez ministra centralizacja przyniesie chaos, powrót do ręcznego sterowania służbą zdrowia i zniszczenie zalążków konkurencji w tej dziedzinie. Niedopuszczalne jest także ograniczenie roli samorządu w wypracowywaniu lokalnej polityki zdrowotnej i zarządzaniu placówkami medycznymi (...)
List otwarty OZZL do Premiera RP
(...) Niech Pan nie ulega złudzeniu istnienia szerokiego poparcia dla projektu Ministra Łapińskiego. Wyrażane jest ono tylko na wyreżyserowanych spotkaniach z udziałem pochlebców i klakierów. Zdecydowana większość środowiska medycznego nie widzi w propozycjach Ministra Zdrowia nadziei na poprawę sytuacji swojej i swoich pacjentów. Wyrazem tego jest opracowywanie przez organizacje lekarzy i pielęgniarek własnego projektu zmian w ustawie o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym. Zostanie on przedstawiony Sejmowi w formie obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej (...)
Opinia Sekretariatu Ochrony Zdrowia NSZZ "Solidarność" w sprawie programu "Narodowa Ochrona Zdrowia"
Sekretariat Ochrony Zdrowia NSZZ "Solidarność" negatywnie ocenia propozycję scentralizowanej formy zarządzania środkami publicznymi - w formie jednego zarządzanego przez ministra zdrowia FUNDUSZU. Centralne zarządzanie składką zdrowotną stwarza możliwość (prawnie zagwarantowaną) zasilania budżetu ministerstwa środkami z FUNDUSZU, w sytuacji występującego deficytu budżetowego i braku środków niezbędnych do zabezpieczenia finansowania np. procedur wysokospecjalistycznych czy programów polityki zdrowotnej. We wszystkich krajach Europy, w których funkcjonuje system ubezpieczeń zdrowotnych, funkcja kreatora polityki zdrowotnej, jakim jest minister zdrowia, oddzielona jest od funkcji bezpośredniego zarządzania poszczególnymi elementami systemu ochrony zdrowia (...)
Małopolski Związek Pracodawców Zakładów Opieki Zdrowotnej a relacje z organami założycielskimi:
Jak najmniej ręcznego sterowania
Halina Kleszcz
Przekazanie samorządom zadań z zakresu ochrony zdrowia bez równoczesnego wskazania środków na ten cel to jeden z największych problemów polskiej reformy samorządowej. Niekiedy organy założycielskie, by mu sprostać, uciekają się do "Janosikowych" sposobów. Placówkom będącym na plusie - co niebywale rzadkie - bądź wychodzącym na zero (utrzymującym zarazem płynność finansową) Urząd Marszałkowski w Małopolsce ma np. zamiar odbierać mienie, nie wykorzystywane na działalność medyczną. Jednostki te na ogół wydzierżawiały je dotąd innym podmiotom, wspomagając swoje budżety. Teraz zarządzać nimi będzie organ założycielski, a profity dzielić między... biedne zozy (...)
OPINIE
Czy można zaplanować idealny system ochrony zdrowia?
Andrzej Strug
Strategia zmian przedstawiona przez ministra zdrowia została już wystarczająco skrytykowana i niewiele nowego można by tu dodać. Moim celem jest raczej próba poszukiwania rozwiązań, które mogłyby być podstawą do stworzenia docelowej wersji systemu finansowania ochrony zdrowia (...) Najważniejsze wydaje się obalenie utrwalonego przekonania, że skoro płacimy składkę na ubezpieczenie zdrowotne, to każde świadczenie musi być refundowane - nawet najprostsze i najtańsze. Otóż wyjściową ideą ubezpieczeń jest to, żeby zabezpieczyć się przed poniesieniem kosztów, których w żaden sposób nie bylibyśmy w stanie ponieść własnymi siłami. Ubezpieczamy mieszkanie z myślą o sytuacjach, w których możemy być pozbawieni dorobku całego życia, ale niekoniecznie musimy się obawiać kosztów wstawienia wybitej szyby. Podobnie w ochronie zdrowia (...)
Zanim zreformujemy reformę
Jarosław G. Wechowski
W systemie zdrowotnym państwo powinno więcej "sterować" a mniej "wiosłować", a sam system musi się stać bardziej wirtualny niż zinstytucjonalizowany (...) System ochrony zdrowia staje się w Polsce ponownie przedmiotem publicznej debaty. Krytyce poczynań reformatorów poprzedniej opcji towarzyszy krytyka propozycji zmian deklarowanych przez ich następców. Coraz więcej osób i instytucji pretenduje do miana ekspertów, rośnie "reformatorska świadomość". Skłania to do próby uporządkowania toczącej się debaty - ukierunkowania jej na cel systemu i uwypuklenia takiego jej wymiaru, który będzie miał znaczenie nie tylko dla bieżącego stanu rzeczy, ale także dla następstw dzisiejszych decyzji i ich oceny przez autorów reform kolejnych generacji (...)
RAPORTY, ANALIZY
Restrukturyzacja w ocenie NIK
Małgorzata Kukowska
Najwyższa Izba Kontroli opublikowała wyniki kontroli wykorzystania środków publicznych na restrukturyzację w ochronie zdrowia w roku 2000. Minister Zdrowia przyznał w tym czasie dotacje z rezerwy celowej w wys. 354 mln 535 tys. zł, zaplanowanej w ustawie budżetowej na program działań osłonowych i restrukturyzację. Kontrolowane były działania Ministerstwa Zdrowia, samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej oraz ich organów założycielskich w zakresie przygotowania programów restrukturyzacyjnych, ich przebiegu, a także wykorzystania przeznaczonych na ten cel środków budżetowych. Oceniono pracę Krajowego Komitetu Sterującego, regionalnych grup wsparcia, poszczególnych urzędów marszałkowskich, powiatowych, gminnych i 47 spzozów (...)
RATOWNICTWO
Pod prywatnym szyldem
Tomasz Sienkiewicz
W Grodzisku Mazowieckim i Żyrardowie działają, jedne z niewielu w Polsce, prywatne stacje pogotowia ratunkowego, udzielające świadczeń w ramach kontraktu z kasą chorych. Właścicielem niepublicznego zozu pogotowiarskiego jest małżeństwo lekarskie: Małgorzata i Grzegorz Riemerowie. Znak firmowy widniejący na karetkach to pędzący gepard - najszybszy ssak świata, który osiąga prędkość 110 km/godz. Chlubą firmy jest karetka kontenerowa na podwoziu mercedesa - wystawiano ją w Poznaniu na ubiegłorocznym "Salmedzie" jako przykład "R-ki" najnowszej generacji. Można w niej ratować i przewozić dwóch poszkodowanych, zawiera bogate moduły ratownictwa medycznego i drogowego, z zamontowaną z przodu wyciągarką, piłą do wycinania drzew itp. W kabinie kierowcy wsteczne lusterka zastąpiono kamerami. Pozostałe karetki firmy to furgony na podwoziach volkswagena, wyposażone i zabudowane niemal identycznie jak mercedes (...)
Dywersja
Tomasz Grottel
Na koniec kadencji poprzedniego parlamentu przyjęto (przy jednym głosie wstrzymującym się) ustawę o państwowym ratownictwie medycznym - szalenie istotną dla poczucia bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli, a także dla prawidłowego funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej w Polsce. Uchwalenie tej ustawy było też istotnym elementem integrującym nas z Europą, stwarzając Polakom szansę takich samych standardów pomocy udzielanej w ostrych stanach zagrożenia życia jak Niemcom, Francuzom czy Włochom (...)
Centrum Powiadamiania Ratunkowego
Anna Jarosz
W Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego w Warszawie zostało uruchomione najnowocześniejsze w Polsce centrum powiadamiania ratunkowego. Specjalny program komputerowy umożliwia dyspozytorowi wysłanie karetki do chorego w ciągu 10 sekund. Pozwala też nieustannie monitorować wszystkie pracujące w mieście zespoły lekarskie (...)
Minisonda: Karetka na zawołanie
Anna Jarosz
Czy rzeczywiście pogotowie wróciło do roli przychodni na kółkach? Co się zmieniło w jego funkcjonowaniu w ostatnich trzech miesiącach? (...)
SAMORZĄDY
Profilaktyka u lekarza rodzinnego
Ewa Krupczyńska
Program Profilaktyki Chorób Sercowo-Naczyniowych, zapoczątkowany przez Wydział Zdrowia Urzędu Miejskiego we Wrocławiu w 1998 r., jest zaplanowany na 10 lat. Opracowano go na podstawie szwedzkiego programu, który - realizowany od kilkunastu lat w okręgu Västeras - przyniósł już znakomite efekty: spadek śmiertelności z powodu chorób układu krążenia w regionie o 25%. We Wrocławiu w 1998 r. objęto profilaktyką 40-latków, a od dwu lat włączono doń także 50-latków. Początkowo program funkcjonował w oparciu o publiczne zakłady, natomiast w 2001 r. zaproponowano udział również lekarzom rodzinnym (przebadanie grupy 40- i 50-latków zarejestrowanych w poszczególnych praktykach lekarzy rodzinnych). Szwedzki program oparto właśnie na praktykach lekarzy rodzinnych, ale ponieważ w 1998 r. placówki takie we Wrocławiu dopiero powstawały, rozpoczęto jego realizację dzięki zozom (...)
APARATURA MEDYCZNA
Elektrostymulacja
Witold Ponikło
Podstawowym sposobem leczenia chorób układu nerwowego są leki. Jeżeli przyczyna ich stosowania jest krótkotrwała, leczenie schorzenia lub niwelacja bólu są stosunkowo skuteczne. Znacznie gorzej jest w przypadku schorzeń przewlekłych - dawki leków muszą być systematycznie zwiększane. Ograniczenia pojawiają się stosunkowo szybko. Ze względów medycznych powyżej pewnego nasycenia dawka nie może być już zwiększana, tymczasem organizm "przyzwyczaja się" do obecności substancji, która przestaje być skuteczna. W pewnych przypadkach daje też o sobie znać bariera kosztowa. Alternatywą lub uzupełnieniem farmakoterapii chorób neurologicznych może być - w przypadku niektórych schorzeń - elektrostymulacja. Na przykład w chorobie Parkinsona Szpital Uniwersytecki w Atlancie (USA) przeprowadził pozytywnie zakończone próby kliniczne głębokiej stymulacji mózgowej, której celem jest niwelacja lub istotne ograniczenie drżenia (rąk), powodowanego niewłaściwą dystrybucją sygnałów elektrycznych sterujących mięśniami (...)
Czy panujemy nad technologią?
Witold Ponikło
Postęp w obszarze technologii medycznych jest pochodną tak wielu dziedzin nauki i techniki, że trudno je wymienić, a jeszcze trudniej - docenić ich udział w dokonujących się na naszych oczach zmianach. Spektakularne procedury medyczne - zabiegi transplantacji serca, inżynieria genetyczna, diagnostyka obrazowa wykorzystująca procesy zachodzące na poziomie komórek - opierają się na wysiłkach i dokonaniach wielu bezimiennych udziałowców ostatecznego sukcesu. A wobec tego, że procedury medyczne stają się coraz bardziej skomplikowane, że podlegają coraz silniej prawom konkurencji i ekonomii, niekiedy zamiast sukcesu trzeba się pogodzić z porażką. Niekiedy wynika ona z błędów popełnianych przez człowieka - stojącego np. na końcu łańcucha technologicznego lub odpowiedzialnego za projektowanie. Czasem jest to błąd, czasem nadużycie (...)
KLINIKA
Standardy diagnostyczno-terapeutyczne w chorobach reumatycznych
Anna Filipowicz-Sosnowska
Choroby reumatyczne są najczęstszą przyczyną przewlekłego bólu, niepełnosprawności i kalectwa. Dotykają 19% ogółu populacji Polski (dzieci i dorosłych). Obejmują, zgodnie z obowiązującą klasyfikacją ACR (American Collegue of Rheumatology), ponad 130 jednostek chorobowych. Prowadzą do wysokiej absencji w pracy (aktualnie 14%), niepełnosprawności (ok. 70% chorych), inwalidztwa (1,7 mln osób z orzeczoną rentą), stanowią tym samym istotny problem społeczny o dużym obciążeniu ekonomicznym (...)
Choroba zwyrodnieniowa stawów (osteoartroza)
Leszek Szczepański
Nie istnieje zwięzła i powszechnie przyjęta definicja choroby. Klinicznie określa ją ból stawów pojawiający się przy ruchach i postępująca dysfunkcja stawu. Radiologicznie: cechy destrukcji chrząstki stawowej i podchrzęstnej warstwy kostnej współistniejące z cechami procesu naprawczego - zwiększenie masy kostnej (kondensacja struktury) w warstwie podchrzęstnej i wyrośla na granicy chrzęstno-kostnej (osteofity). Cechami patomorfologicznymi są ubytki chrząstki stawowej i tkanki kostnej ze współistnieniem cech na ogół mało aktywnego procesu zapalnego, który obejmuje torebkę stawową i okoliczne tkanki prowadzące do procesu zbliznowacenia (...)
Reumatoidalne zapalenie stawów
Anna Filipowicz-Sosnowska, Ewa Stanisławska-Biernat, Anna Zubrzycka-Sienkiewicz
Reumatoidalne zapalenie stawów (rzs) jest przewlekłą, zapalną, immunologicznie zależną, układową chorobą tkanki łącznej charakteryzującą się niespecyficznym, symetrycznym zapaleniem stawów, występowaniem zmian pozastawowych i powikłań układowych, prowadzącą do niepełnosprawności, kalectwa i przedwczesnej śmierci. Choroba występuje w różnym wieku, częściej u kobiet niż u mężczyzn. Najwyższa zapadalność przypada na 4. i 5. dekadę życia. U większości chorych początek choroby charakteryzuje się zapaleniem stawów śródręczno-paliczkowych rąk oraz śródstopno-paliczkowych stóp (...)
Młodzieńcze przewlekłe zapalenie stawów
Anna M. Romicka, Elżbieta Musiej-Nowakowska, Wanda Szymańska-Jagiełło
Młodzieńcze przewlekłe zapalenie stawów jest najczęstszą zapalną układową chorobą tkanki łącznej w wieku rozwojowym. Charakteryzuje ją różnorodność obrazu klinicznego i przebiegu oraz odrębność od reumatoidalnego zapalenia stawów (rzs) u dorosłych. Różnice dotyczą znacznie częstszego w wieku rozwojowym uogólnienia procesu chorobowego, częstszego występowania zmian w dużych stawach oraz zmian jednostawowych, a także, charakterystycznych tylko dla wieku rozwojowego, zaburzeń rozwojowych; natomiast znacznie rzadziej niż w rzs u dorosłych występuje czynnik reumatoidalny klasy IgM (...)
TEKST SPONSOROWANY
Polska branża sprzętu i aparatury medycznej zagrożenia i szanse
W rozumieniu ustawy o wyrobach medycznych, która ma wejść w życie 1 kwietnia br., wyroby medyczne to niezwykle szeroki asortyment, począwszy od najprostszych narzędzi, a skończywszy na najbardziej skomplikowanej aparaturze medycznej. Termin: wyroby medyczne stanowi połączenie tego, co dawniej nazywano sprzętem medycznym z tym, co w ustawie o środkach farmaceutycznych określono jako materiały medyczne. Produkcją wyrobów medycznych w Polsce zajmuje się ogółem ponad 500 firm - zdecydowana większość zatrudnia poniżej 50 osób. Producentów zatrudniających więcej niż 50 pracowników jest tylko 44; 25% spośród nich należy do sektora publicznego (...)
Polpharma przekazała Sonosa 4500
Supernowoczesny cyfrowy ultrasonograf Philips-Agilent Sonos 4500, o wartości niemal 800 tys. zł, cieszy się opinią jednego z najlepszych na świecie. Zaawansowane oprogramowanie i ultraszerokopasmowe sondy pozwalają wykorzystać go do praktycznie wszystkich rodzajów badań USG. Sonos 4500 może pracować w sieci komputerowej, przesyłając obrazy do innych ośrodków za pomocą systemu DICOM lub internetu. Aparat wyróżnia się ogromnymi możliwościami, szczególnie w badaniach echokardiograficznych i naczyniowych - dzięki zaawansowanemu kolorowemu Dopplerowi, który automatycznie modyfikuje parametry swojej pracy, zależnie od głębokości badanych struktur. Ważnym atutem Sonosa 4500 są doskonale dopracowane systemy obliczeniowe Dopplera spektralnego, ciągłego i prezentacji M-mode (...)
Nova Medical - nowoczesne laboratorium medyczne w Szpitalu Bielańskim
Gdy dr Marek Balicki, dyrektor Szpitala Bielańskiego w Warszawie, planował zorganizowanie sprawnie działającego, nowoczesnego laboratorium medycznego, dr Janusz Kabata, dyrektor medyczny "Nova Medical", szukał lokalizacji dla kolejnej filii spółki. - W sprawach merytorycznych dogadaliśmy się bardzo szybko - wspomina dr Janusz Kabata. - Rozmowy biznesowe były nieco trudniejsze, ale udało się osiągnąć porozumienie. Wiedziałem, że za usługi laboratoryjne szpital nie może płacić więcej niż dotychczas. Zresztą, koncern CAPIO, którego częścią jest "Nova Medical", współpracując ze szpitalami nie zakłada zysku większego niż 5-7%. Chcemy być partnerem dla szpitala: wspólnie tworzyć wizerunek obu firm, system jakości, pozyskując nowych pacjentów (...)