Spis treściSZ nr 34–37/2002
z 2 maja 2002 r.
Stuknij na okładkę, aby przejść do archiwun rocznika 2002
AKTUALNOŚCI
Tomasz Sienkiewicz
Dzień po decyzji Rady Ministrów o przyjęciu programu Narodowa Ochrona Zdrowia przewidującego likwidację kas chorych z początkiem 2003 r., odbyła się w Warszawie konferencja prasowa na temat zintegrowanego systemu informatycznego Śląskiej Regionalnej Kasy Chorych. Andrzej Sośnierz, dyr. ŚRKCh, stwierdził, iż system funkcjonujący w śląskiej kasie stwarza szerokie możliwości prowadzenia racjonalnej polityki zdrowotnej. - Bardzo zależy nam więc na tym, żeby nie zmarnować tego, co zostało zrobione dobrze - powiedział.
Monopson
Marek Wójtowicz
Monopson to sytuacja, w której jest jeden jedyny nabywca jakiegoś dobra czy produktu (np. pracy fizycznej i umysłowej), ale wielu ich dostawców (np. chętnych do pracy). Powiatowy spzoz jest jedynym nabywcą umiejętności kilkuset miejscowych lekarzy, pielęgniarek czy diagnostów. Wątła i często półprywatna konkurencja nie zmienia tej sytuacji, bo nie stwarza dla rzeszy pracowników alternatywnych miejsc pracy. Likwidacja firmy monopsonicznej to natychmiast kilkuset bezrobotnych profesjonalistów medycznych o wysokich, ale jednocześnie bardzo wąskich, specyficznych umiejętnościach, przydatnych jedynie w placówce medycznej (...)
Jak działa system w Śląskiej RKCh?
Tomasz Sienkiewicz
System START powstawał od 1999 r. i obecnie działa w 65 miejscach na terenie województwa: w siedzibie kasy w Katowicach (mieszczącej się w 4 miejscach), w 5 oddziałach, 15 biurach terenowych RUM/START i 42 punktach wydawania środków ortopedycznych i pomocniczych. Z systemem łączy się 335 szpitali, 633 zakłady poz, 845 poradni specjalistycznych, 1285 stomatologów, 20 zakładów pomocy doraźnej oraz 29 jednostek diagnostyki i terapii wysokospecjalistycznej. Poza systemem jest natomiast tylko 1 proc. szpitali, 1 proc. stomatologów, 8 proc. poradni specjalistycznych, 13 proc. placówek pozu, najwięcej zaś - 40 proc. - jednostek diagnostyki i terapii wysokospecjalistycznej. (...) W systemie panuje duży ruch: szpitale np. łączą się z kasą chorych codziennie, stomatolodzy zaś nie rzadziej niż co kilka dni, podobnie jak poz. Śląska kasa korzysta z łączy sieci Polpak Telekomunikacji Polskiej (...)
Czas wizjonerów
Marcin Kautsch
Którym zakładom opieki zdrowotnej się powiedzie? Tym, które się znajdą w ministerialnej sieci? Tym, które "załapią się" na programy centralne? Być może. Z pewnością natomiast tym, które będą miały wizję, jak będzie wyglądał system ochrony zdrowia za kilka lat oraz siły, by do tego nowego systemu odpowiednio się przygotować. Polityka szeroko pojętej władzy, a z drugiej strony - silny opór społeczny sprawiły, że w ostatnich latach nastąpiło zniechęcenie do idei planowania. Po co planować, mówią dyrektorzy, skoro jedna decyzja instytucji X niweczy najwspanialsze wizje? Po co podejmować wysiłki związane z przygotowaniem strategii, skoro organy założycielskie i tak zablokują planowane działania, nie godząc się na (mniej lub bardziej) drastyczne ruchy restrukturyzacyjne, a związki zawodowe za wszelką cenę będą bronić miejsc pracy w obecnym kształcie (...)
PIELĘGNIARSTWO
Lucyna Dyrcz-Kowalska
Marzena Faraj
Wprowadzenie reformy wywarło ogromny wpływ na całą grupę zawodową oraz na każdą z nas z osobna. Obserwowane obecnie skutki zmian to przede wszystkim zniechęcenie, narastająca frustracja i poczucie, że ponosimy zbyt duże koszty transformacji. Niedofinansowanie szpitali codziennie daje o sobie znać, przekładając się także na nasze budżety domowe. W tej sytuacji trudno o optymizm, satysfakcję z wykonywanej pracy i wiarę w lepsze jutro. Dodatkowo pogłębia ten stan dostrzegalne coraz bardziej obniżanie się prestiżu zawodu i jego atrakcyjności. Niewielkim tylko pocieszeniem może być wysokie miejsce w rankingu zawodów obdarzanych największym zaufaniem społecznym. Walory moralne i etyczne nie zachęcą jednak młodych ludzi do nauki w szkołach medycznych, których coraz więcej ulega zresztą likwidacji. Coraz mniej absolwentek i bezrobotnych pielęgniarek puka do drzwi szpitala w nadziei na zatrudnienie - zmieniają zawód lub przyjmują oferty atrakcyjnej pracy w innych krajach (...)
Portal Pielęgniarek i Położnych
Tomasz Kobosz
W ciągu kilku ostatnich lat powstały liczne portale o tematyce medycznej, adresowane jednak głównie do lekarzy lub pacjentów i tylko w pewnym zakresie uwzględniające potrzeby i zainteresowania średniego personelu. Sytuacja zmieniła się w styczniu br., kiedy uruchomiono pierwszy polski Portal Pielęgniarek i Położnych (...)
Etyka, odpowiedzialność, kompetencje
Z Marią Brzezińską, przewodniczącą Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych w Katowicach, wojewódzkim konsultantem w dziedzinie pielęgniarstwa, rozmawia Marzena Gałaga (...)
Wykorzystana szansa
Halina Wojnowska-Dawiskiba
Pielęgniarki i położne stanowią najliczniejszą, bo ok. 250-tysięczną grupę zawodową w systemie ochrony zdrowia. Świadczenia pielęgniarek, ze względu na ich zakres i dostępność, należą do podstawowych usług zdrowotnych. Rosnące zapotrzebowanie na różnorodne świadczenia pielęgniarskie o wysokiej jakości wynika z potrzeby skracania pobytu pacjenta w szpitalu, rozwoju ambulatoryjnej i domowej opieki nad osobami starszymi, przewlekle chorymi, niepełnosprawnymi (...)
Głogowska spółka rozwija działalność
Z Jadwigą Kałasz, prezesem NZOZ "Zespół Pielęgniarek DOMMED" spółka z o.o. w Głogowie, rozmawia Ewa Krupczyńska (...)
Zawód wymierający czy emigrujący?
Grażyna Dykowska
Na całym świecie zwiększa się liczba emerytów, a to wpływa na rynek pracy dla pielęgniarek. Szybko rozwija się opieka domowa, np. w USA czy krajach Unii Europejskiej - ze względu na konieczność jej zapewniania ludziom starym oraz niepełnosprawnym. W Polsce, pomimo systematycznie rosnącej populacji emerytów i rencistów, nie wiemy do końca, ile jest łóżek opieki długoterminowej w opiece stacjonarnej - z powodu braku oficjalnej, jednolitej definicji tej opieki. Informacje dotyczące kadry pielęgniarskiej nie obejmują danych dotyczących osób pracujących w ramach indywidualnych oraz grupowych praktyk lekarskich i pielęgniarskich. Są zatem niekompletne i zaniżone. Ponadto lekarze i pielęgniarki współpracujący z zakładami w formie umów cywilnoprawnych nie zawsze są wykazywani jako zatrudnieni czy współpracownicy. Prawie we wszystkich państwach wskaźnik pielęgniarek na 1000 mieszkańców wzrastał w latach 90. z roku na rok. W Polsce, mimo że nie należy on do najwyższych, nadal planuje się redukcje kadry pielęgniarskiej (...)
Czy pielęgniarki są potrzebne?
Anna Zielińska
Problemy finansowe zakładów służby zdrowia przesłaniają całą merytoryczną część pracy, prowadząc do ciągłych obaw pielęgniarek o utratę zatrudnienia. Pierwsze zagrożenie pojawiło się w 1993 r., kiedy został zmniejszony fundusz płacowy dla poszczególnych zozów o 5%. Oznaczało to konieczność zmniejszenia zatrudnienia bądź zarobków (...)
Pielęgniarka w szkole
Danuta Domalewska
Opieka nad zdrowiem ucznia to nieodłączny element ochrony zdrowia. W przemianach medycyny szkolnej ważne było wprowadzenie w 1992 r. nowego modelu systemu opieki nad uczniami (Dz. U. Nr 87 z 1992 r. poz. 441). Zgodnie z jego założeniami pielęgniarka szkolna/higienistka zaczęła pełnić główną rolę w opiece medycznej nad uczniami w placówkach nauczania i wychowania. Zmieniło to podejście do ucznia. Stał się on podmiotem aktywnie uczestniczącym w działaniach na rzecz własnego zdrowia, odpowiedzialnym za nie (...)
Położna środowiskowa/rodzinna w okresie zmian systemowych
Lucyna Jędrzejewska
Położna środowiskowa/rodzinna jest w pełni przygotowana do objęcia opieki nad kobietą i jej rodziną w różnych okresach i fazach jej życia, w zdrowiu i chorobie. Pozostając w bliskim kontakcie z rodziną, staje się powiernicą jej problemów i nauczycielem zdrowia. Swoje działania poprzedza diagnozownaniem zagrożeń zdrowia rodziny, przebiegu ciąży, rozwoju płodu i noworodka, poziomu umiejętności i wiedzy w zakresie samoopieki oraz potrzeb i oczekiwań wobec niej samej (...)
Położna środowiskowo/rodzinna a zachowania prozdrowotne
Jadwiga Drabowicz
Położne środowiskowe/rodzinne należą do tej grupy profesjonalistów medycznych, która najczęściej i najdłużej utrzymuje bliskie relacje z pacjentkami. Mają one więc szerokie możliwości promowania zachowań prozdrowotnych. Zaliczyć tu można działalność edukacyjną i doradczą w zakresie przygotowania do życia w rodzinie oraz planowania rodziny, ochrony macierzyństwa i ojcostwa. Utrwalając w świadomości pacjentek pozytywne przekonania na temat osobistego i rodzinnego zdrowia jako podstawowej wartości, uzależnionej od postępowania jednostki, położna stara się przede wszystkim odwoływać do pozytywnych aspektów zdrowego sposobu życia, a nie - wzbudzać poczucie zagrożenia czy strachu (...)
Kolegium Pielęgniarek i Położnych Środowiskowych/Rodzinnych w Polsce
Ewa Obrzut
Inicjatywa powołania Kolegium Pielęgniarek i Położnych Środowiskowych/Rodzinnych zrodziła się w 1993 roku. Grupa osób, które żyły zachodzącymi przemianami w ochronie zdrowia, rozumiała, że pielęgniarki i położne rodzinne będą pełniły szczególną rolę w podstawowej opiece zdrowotnej. Stowarzyszenie pod nazwą Kolegium Pielęgniarek i Położnych Środowiskowych/Rodzinnych w Polsce zostało zarejestrowane w Sądzie Wojewódzkim w Warszawie w maju 1994 roku. Prezesem pierwszej kadencji była dr Janina Fetlińska z Ciechanowa, w drugiej - mgr Krystyna Ścisłowicz z Katowic, obecnie prezesem jest mgr Ewa Obrzut z Warszawy. Posiedzenia Zarządu Głównego Kolegium odbywają się w biurze gościnnej Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych w Warszawie (...)
Praca jak narkotyk
Anna Jarosz
- Erka z jedynką - woła dyspozytorka warszawskiego pogotowia ratunkowego na Wrzecionie. Zespół chwyta torby. Już są w karetce. Ryk syreny. Na wyjazd mieli minutę - to tzw. obowiązujący czas reakcji. Kolejne informacje dyspozytor podaje przez radio. Przy ulicy Broniewskiego zderzyły się cztery samochody osobowe. Świadkowie mówią, że jest kilku ciężko poszkodowanych. Wypadek wygląda groźnie. Dr Borstern biegnie w kierunku pokiereszowanego auta, pracująca z nim od ośmiu lat pielęgniarka Anna Gramała jest już przy następnym. Oceniają stan zdrowia poszkodowanych. Nie jest najgorzej. - Już dobrze - mówi Anna do rannego kierowcy. - Dostanie pan zastrzyk i założę kołnierz. Na szczęście nie ma ofiar śmiertelnych ani ciężko rannych. Jeden z kierowców próbuje udawać pasażera. Jest pijany, ale to sprawa dla policji. Karetki zabierają poszkodowanych do najbliższego szpitala. Zespoły ratunkowe mogą wrócić do bazy (...)
Kompleksowa opieka długoterminowa - Program "Niebieski Parasol"
Elżbieta Szwałkiewicz
Głównym celem programu jest objęcie osób przewlekle chorych i niepełnosprawnych kompleksową opieką długoterminową - od momentu ich zachorowania skutkującego pogłębiającą się niepełnosprawnością aż do śmierci. Program ukierunkowany jest na wspomaganie jak najdłuższej lub stałej obecności osoby przewlekle chorej, niepełnosprawnej w jej środowisku i wzmacnianie wydolności opiekuńczej rodziny (...)
Pielęgnowanie i rehabilitacja po zabiegach okaleczających
Maciej Krajewski
Aby być gotowym do spełniania funkcji edukacyjnej, powinniśmy sami dbać o własny rozwój zawodowy, śledzić postępy szeroko rozumianej medycyny, aktualizować wiedzę. Trzeba kształtować w sobie umiejętności nawiązywania kontaktów interpersonalnych, uczyć się sztuki rozmowy z pacjentem, umieć zarówno słuchać, jak i przekazywać posiadaną wiedzę oraz doświadczenie. Poza indywidualnymi predyspozycjami, jak zdolność do empatii, wczuwania się w sytuację drugiego człowieka, trzeba zdobywać też wiedzę i umiejętności psychologiczne. I pokonywać strach przed trudnymi nieraz rozmowami z pacjentem. Konsekwencją choroby, poza cierpieniem i bólem, często jest zdanie się na pomoc innych, utrata samodzielności, w tym zdolności do pracy. Choroba może powodować dysfunkcję narządów lub trwałe upośledzenie. Choroba nowotworowa może w końcu zapowiadać zbliżającą się nieuchronnie śmierć (...)
AKTUALNOŚCI
Pielęgniarstwo w opiece paliatywnej
Anna Głowacka
Powszechne rozumienie śmierci to brak oznak życia: zatrzymanie akcji serca, brak oddechu, nie reagujące na światło źrenice. Niektóre małe społeczności (np. ludy Indonezji) pojęcie śmierci rozumieją znacznie szerzej. Za osobę zmarłą uważają np. człowieka w stanie śpiączki lub z wielotygodniową gorączką. W nowoczesnym, cywilizowanym społeczeństwie problem śmierci i jej nieuchronności jest pomijany lub głęboko ukrywany. Rytuały żałobne ulegają zminimalizowaniu. Wygasa tradycja czuwania przy umierającym, żegnania się ze zmarłym. Śmierć jednak nie chce umrzeć. Świadomość istnienia śmierci wzmaga się w stanie ciężkiej, nieuleczalnej choroby. Jednak samo rozpoznanie jej terminalnego etapu nie musi oznaczać końca aktywnego życia człowieka. Okres terminalny i sam proces odchodzenia człowieka może mieć różny przebieg - czasem gwałtowny, a niekiedy spokojny, rozłożony równomiernie w czasie. W jakim klimacie płynie wówczas życie człowieka, zależy głównie od niego samego, ale także od otoczenia - jego najbliższych i zespołu opiekujących się nim profesjonalistów (...)
Znam się na zdrowiu
Halina Kleszcz
Mgr Krystyna Walendowicz, dyrektor Oddziału Małopolskiej Regionalnej Kasy Chorych w Nowym Targu, wyrosła w atmosferze rabczańskiego oddziału Instytutu Matki i Dziecka. Matka pracowała w oddziale torakochirurgii. Pamięta, że kochała swoją pracę. Jako dziecko i ona lubiła to ekscytujące miejsce, gdzie bardzo chore dzieci przywracano do zdrowia. I choć mama zmarła, gdy miała 10 lat, jej dalsza droga życiowa była przesądzona. Nie wyobraża sobie, by mogła być kimś innym niż pielęgniarką. Po szkole średniej pierwszą pracę pielęgniarską podjęła na "maminym" oddziale (...)
Program aktywizacji zawodowej:
Wyprzedzić zwolnienia
Barbara Namysł
Rezultatów praktycznych jeszcze nie ma, ale strach ustąpił miejsca ciekawości, a perspektywy zdobycia wiedzy niezbędnej dziś na rynku pracy, dodały wiary w siebie beneficjentkom pierwszego w Polsce, pilotowego programu aktywizacji zawodowej pielęgniarek i położnych. Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości z Suwałk, dążąc do wypracowania modelu skutecznych, lokalnych metod przeciwdziałania bezrobociu, ogłosiła konkurs: "Bezrobocie, co robić?" Dostrzegając w tym szansę dla restrukturyzowanych placówek służby zdrowia, w gliwickim powiecie ziemskim i grodzkim (liczbę zagrożonych zwolnieniami oszacowano na 20-30 proc. zatrudnionych tu pielęgniarek i położnych), przystąpiła doń Śląska Fundacja Wspierania Przedsiębiorczości. Przebiła konkurentów solidnie przygotowanym kompleksowym programem, wspartym merytorycznie przez partnerów z zewnątrz (samorządy lokalne, Powiatowy Urząd Pracy, Okręgowa Rada Pielęgniarek i Położnych oraz Śląska Regionalna Kasa Chorych, a także reprezentacje lekarzy i drobnych przedsiębiorców). Program buduje zręby zorganizowanej pomocy zwalnianym pielęgniarkom i położnym, a także ułatwia podnoszenie oraz zdobywanie innych niż dotąd kwalifikacji oraz aktywnie wspiera w poszukiwaniach nowego zatrudnienia (...)
Deficyt pielęgniarek w UE
na podstawie Eurohealth oprac. Artur Harabin
Niedobór pielęgniarek spowodowany jest zarówno zwiększeniem zapotrzebowania na ich usługi, jak i coraz mniejszą liczbą zatrudnionych w tym zawodzie. Większe zapotrzebowanie wynika przede wszystkim ze starzenia się społeczeństw. Z kolei zmniejszanie się liczby pielęgniarek spowodowane jest głównie złym wizerunkiem pracy w tym zawodzie. Próby rozwiązania problemu zmuszają czasami pracodawców do poszukiwania pielęgniarek za granicą. Międzynarodowa Rada Pielęgniarek (International Council of Nurses) doniosła o braku pielęgniarek w wielu krajach w Europie, m.in. około 7000 brakuje w Holandii, 3000 w Szwajcarii, w Wielkiej Brytanii - 22 tys. Związki zawodowe pielęgniarek w poszczególnych krajach donoszą o dużych trudnościach w rekrutowaniu do pracy nowych pielęgniarek. Liczba chętnych zgłaszających się do szkół pielęgniarskich prawie wszędzie regularnie spada, a wysoce wykwalifikowane pielęgniarki odchodzą z zawodu z powodu niskich pensji i nadmiernego obciążenia pracą. Poza tym zmiany demograficzne w Europie powodują, że środowisko pielęgniarskie również się starzeje (...)
RYNEK LEKÓW
Importy równoległe leków w Unii Europejskiej
Grzegorz Juszczyk
Import równoległy to legalne sprowadzanie do kraju dóbr, wyprodukowanych przez oficjalnego producenta i sprzedawanych w innym kraju, bez jego zezwolenia. Z punktu widzenia ekonomii - jest to sposób na wyrównanie różnic w poziomach cen między krajami. Z chwilą przystąpienia do UE krajów, w których leki były wyraźnie tańsze niż w dotychczasowych krajach członkowskich (Hiszpania, Grecja, Portugalia), zjawisko importów równoległych gwałtownie wzrosło i skupiło uwagę decydentów, ekonomistów i prawników zajmujących się ochroną patentową. Dodatkowo wprowadzenie wspólnej waluty euro pozwoliło na jeszcze łatwiejsze porównywanie cen i przeprowadzanie transakcji. Tradycyjnie Hiszpania i Grecja są przywoływane jako kraje, z których importuje się tańsze leki innowacyjne. Obecnie, w obliczu przyjęcia do Unii krajów z Europy Środkowowschodniej, pojawiają się obawy, że może to znacząco wpływać na rynki farmaceutyczne. Mimo opinii prezentowanych w naszym kraju, unijni eksperci uważają, że leki w Polsce, Czechach czy na Węgrzech są tańsze niż w UE, co rodzi wysokie prawdopodobieństwo zwiększenia wolumenu farmaceutyków w obrocie równoległym (...)
APARATURA MEDYCZNA
EBT: obiecująca technika obrazowania, czy ślepa uliczka?
Witold Ponikło
Electron Beam Tomography (EBT) lub inaczej Electron Beam Computed Tomography (EBCT) jest relatywnie nową techniką obrazowania. Pojawiła się ona na rynku urządzeń medycznych na początku lat 90. ubiegłego stulecia za sprawą amerykańskiej firmy IMATRON, Inc. Od tego czasu minęło niemal 10 lat - w technologiach medycznych to cała epoka - a mimo to EBT nie stała się dotychczas technologią szeroko stosowaną. Dlaczego entuzjazm towarzyszący pojawieniu się pierwszych instalacji systemów EBT nie przełożył się na sukces rynkowy? Przyczyn jest wiele (...)
RAPORT
Stan dializoterapii w Polsce:
Zagrożony program
Tomasz Sienkiewicz
Od 10 lat, dzięki działaniom nefrologów i kolejnych ekip w Ministerstwie Zdrowia, polska dializoterapia sukcesywnie zbliżała się do światowego poziomu. W 1993 r. wdrożono centralny "Program poprawy i rozwoju dializoterapii", obecnie realizowany jest trzeci jego etap, na lata 2000-2004. Warto podkreślić, że "Program" był konsekwentnie i rzetelnie wdrażany przez kolejne ekipy rządzące, niezależnie od dzielących je różnic politycznych. Niestety, w ubiegłym roku, w związku z kryzysową sytuacją budżetu, rząd "obciął" środki MZ i w październiku minister zdrowia podjął decyzję o przeznaczeniu na program tylko 1,5 mln wobec planowanych 6,5 mln. W tym roku sytuacja finansowa nie poprawiła się i realizacja programu jest zagrożona (...)
ZARZĄDZANIE
Nowoczesny szpital i przychodnia - strategia jakości
Dariusz Chmielewski
Jakość świadczonych usług jest jednym z najbardziej fundamentalnych problemów w funkcjonowaniu opieki zdrowotnej. Współczesne zakłady zaczynają funkcjonować w warunkach ogromnej zmienności otoczenia, zmuszone są więc do poszukiwania sposobów zapewniających im przetrwanie na rynku i do podjęcia walki z konkurencją, mimo że, jak wiadomo, opieka medyczna w żadnym kraju nie ma do końca charakteru rynkowego. Jednak prawie wszędzie wprowadza się elementy "gry rynkowej" w zakładach świadczących usługi z zakresu opieki medycznej, żeby poprawić efektywność i jakość świadczeń (...)