Spis treściSZ nr 77–78/2002
z 3 października 2002 r.
Stuknij na okładkę, aby przejść do archiwun rocznika 2002
AKTUALNOŚCI
Inauguracja Roku Akademickiego 2002/2003:
Wyzwania wobec nauk medycznych u progu nowego wieku
Andrzej Trzebski
Medycyna i nauki medyczne narodziły się jako odpowiedź na odwieczne pragnienie istoty ludzkiej do istnienia, niezależnie od czasu i historii, kręgu kulturowego, poziomu cywilizacji czy miejsca na ziemi. Jest to dążenie przemożne, powierzane u zarania cywilizacji opiece kapłanów. Tę służbę prawu do istnienia, prawu naturalnemu człowieka, przejęła medycyna i nauki medyczne. Zanim spojrzymy na wyzwania nowego wieku zapytajmy jak nauki medyczne spełniały tę misję w wieku minionym, wieku ich wielkiego rozwoju. Istnieje miara, która w statystycznym przybliżeniu ocenia realizację celu nauk medycznych - jest to przeciętny czas trwania życia ludzkiego. (...)
Ustawa o ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia:
W ubiegłym tygodniu rząd skierował do Sejmu projekt ustawy o ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia. Jak się dowiadujemy, pierwsze czytanie projektu przewidziano, jako punkt dodatkowy, na 31. posiedzeniu plenarnym, w dniach 9-11 października br. Projekt budzi ogromne kontrowersje. Środowiska medyczne w ramach inicjatywy obywatelskiej przygotowują własny projekt nowelizacji ustawy o puz, który nie przewiduje likwidacji kas chorych. Jeśli większość parlamentarna zdecyduje się poprzeć projekt rządowy, szanse na zbudowanie stabilnego, racjonalnego systemu ochrony zdrowia w Polsce oddalą się na wiele lat. O opinie na temat projektu rządowego poprosiliśmy polityków zajmujących się problemami ochrony zdrowia. Dziś pierwsze wypowiedzi. Zapraszamy do dyskusji. (...)
TAK lub NIE
Marek Wójtowicz
Mam poczucie, że nie nadaję się na dyrektora szpitala. Nie umiem wypełnić ankiety, którą MZ, za sprawą zapytania TK, przesłało do wszystkich publicznych zozów - z zapytaniem, jaki jest stan realizacji "ustawy 203". Dane te mają Trybunałowi pomóc w rozstrzygnięciu, kto poniesie koszty realizacji ustawy 203: biedne spzozy czy równie biedny skarb państwa. Czołówkę ankiety z nazwą zozu, organu założycielskiego itp. wypełnia się bez problemów. Schody zaczynają się jednak w tabelce i to już w pierwszej rubryce: mam odpowiedzieć "TAK" lub "NIE", czy w 2001 r. przeprowadziłem podwyżkę 203 na podstawie art. 4a. Owszem, przyznałem każdemu pracownikowi dodatek kompensacyjny (dokładnie 203 zł) i pod względem prawnym zapis wypełniłem, że mucha nie siada. Gorzej z zamianą tego na forsę. Podwyżka wypłacona została tylko za I kwartał 2001 r., a potem zawieszona z braku środków. Ale jak to opisać, skoro mam wybrać: "TAK" lub "NIE". Mogę postawić TAK z gwiazdeczką i pod spodem tabeli wyjaśnić, po co ta gwiazdeczka. Równie dobrze mogę napisać NIE z gwiazdeczką i tym samym jej opisem. Albo pójść na kompromis i napisać: TAK na 25% i NIE na 75%. (...)
19. Kongres Europejskiego Stowarzyszenia Dyrektorów Szpitali
Halina Kleszcz
Ponad 400 dyrektorów szpitali z blisko trzydziestu krajów Europy obradowało w krakowskim Teatrze im. Słowackiego na 19. Kongresie Europejskiego Stowarzyszenia Dyrektorów Szpitali (17-21 września). Osią wystąpień i dyskusji była "Opieka skoncentrowana wokół pacjenta - od reformy strukturalnej do opieki zintegrowanej". Dyskutowano nad tym, jak uczynić pacjenta rzeczywistym podmiotem systemu opieki zdrowotnej - gwarantując mu dostępność świadczeń medycznych, wysoką jakość opieki zdrowotnej i przestrzeganie jego praw. Sporo uwagi poświęcono prawom pacjenta: poszanowaniu jego godności, ochronie informacji medycznych, kwestii ubezwłasnowolnienia. Efekty starań o upodmiotowienie pacjenta określano jako niezadowalające. Uczestnicy kongresu zgłaszali postulat opracowania jednej dla całej Europy ustawy regulującej kwestie praw pacjenta. (...)
Szpitalne rankingi
oprac. Tomasz Sienkiewicz
Rankingi szpitali stają się ostatnio coraz popularniejsze w całym świecie, także w Polsce. W Wielkiej Brytanii już we wczesnych latach 90. zapanowała moda na udostępnianie pacjentom jak największej liczby informacji o jednostkach służby zdrowia. Zbiorcze dane, np. o czasie oczekiwania w kolejkach na różnego rodzaju badania diagnostyczne i operacje, obejmowały wymieniane z nazwy szpitale, tak by można je było ze sobą porównywać. I choć upubliczniano je w celu dostarczenia informacji pacjentom, media wykorzystały tę sytuację do układania własnych rankingów, w których wyrokowano, które szpitale są lepsze, a które gorsze. (...) Warto się zastanowić, czy listy rankingowe mają jakikolwiek wpływ na poprawę jakości usług. Dane i badania na ten temat są jeszcze stosunkowo nieliczne, ale już na ich podstawie można przypuszczać, że ten wpływ jest znikomy. A jakie są koszty przygotowywania rankingów i czy warto je ponosić? Czy warto inwestować w nie pieniądze, które można by wydać z większym pożytkiem dla pacjenta? (...)
Ważne cechy projektów unijnych
oprac. Tomasz Sienkiewicz
Jeśli nie przygotujemy się dobrze do przeprowadzenia projektu, który ma zostać wsparty funduszami Unii Europejskiej, stracimy i czas, i środki, bo nie uda się nam uzyskać dostępu do unijnych pieniędzy - mówił do uczestników 19. Kongresu Europejskiego Stowarzyszenia Dyrektorów Szpitali Uwe Kirchhoff z Danii. Największe szanse na sukces mają projekty innowacyjne, umożliwiające wdrożenie takich technologii i metod, które nie były jeszcze stosowane w szpitalach. Niezwykle istotny jest właściwy wybór tematu projektu oraz ów aspekt innowacyjności. Należy też myśleć o rozwiązaniach przyszłościowych, aby mogły być one stosowane w roku 2010 i nawet później. Ważny jest też ich wymiar europejski. We wniosku trzeba wyraźnie wykazać, że projekt nie jest organizowany dla potrzeb tylko jednego kraju. Innymi słowy, także finansowanie krajowe nie jest wystarczające i ten aspekt przedsięwzięcia jest niezmiernie istotny. (...)
Kto sobie poradzi?
Witold Ponikło
Ustawa o wyrobach medycznych z 27 lipca 2001 r. nie ma łatwej ścieżki legislacyjnej. Początkowo miała wejść w życie 1 stycznia 2002 r. Termin ten opóźniono do 1 kwietnia 2002, by ostatecznie podjąć decyzję o jej obowiązywaniu od 1 października 2002. Aby rzecz jeszcze bardziej skomplikować, 30 sierpnia 2002 r. Sejm, po rozpatrzeniu poprawek Senatu, znowelizował treść ustawy. Ustawa o wyrobach medycznych jest odpowiednikiem europejskich dyrektyw 93/42EEC, 98/79EC i 90/385/EEC i stanowi jeden z wielu elementów dostosowania polskiego prawa do ustawodawstwa europejskiego. Co zaistnieje lub zmieni się pod działaniem nowej ustawy? (...)
Schizofrenia - otwórzcie drzwi
W ramach światowego Programu "Schizofrenia - Otwórzcie Drzwi" dzień 15 września br. przebiegał w Polsce pod hasłem Solidarności z Osobami Chorymi na Schizofrenię. Organizatorzy akcji przekonywali, że dzięki nowoczesnej terapii większość chorych na schizofrenię może prowadzić normalne życie. Potrzebują jednak wsparcia, zrozumienia i akceptacji. Program zainicjowała 6 lat temu Światowa Organizacja Zdrowia ze Światowym Towarzystwem Psychiatrycznym. W Polsce jest realizowany od 1999 r. przy udziale ZG Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Jego celem jest poprawa społecznego wizerunku chorych na schizofrenię, przeciwdziałanie ich stygmatyzacji i dyskryminacji. (...) Według najnowszych danych aż 50 milionów ludzi na świecie cierpi na schizofrenię. W Polsce - ponad 400 tys. Z badań przeprowadzonych przez prof. Jacka Wciórkę z Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie wynika, że Polacy obawiają się schizofrenii zdecydowanie bardziej niż alkoholizmu czy narkomanii. Brak wiedzy w społeczeństwie na temat tej choroby prowadzi do alienacji i dyskryminacji chorych. Aż 62% Polaków uważa, że schizofrenicy powinni mieć ograniczoną możliwość podejmowania pracy, ponieważ nie wzbudzają zaufania. Taka postawa wynika z braku świadomości przyczyn i objawów tej choroby. Powszechne jest także przekonanie, że nie można jej skutecznie leczyć. Choroby psychiczne od wieków piętnowano jako przejaw zła, opętania, zagrożenia. Do dziś chorych traktuje się jeszcze jak trędowatych. Społeczeństwa boją się i chorych, i samej choroby. Prawie tak jak raka czy AIDS. Tymczasem współczesna medycyna pozwala już na całkowite wyleczenie około 30 proc. chorych. Wielu może powrócić do normalnego życia w społeczeństwie. Pozostali są skazani na samotność. (...)
INFORMATYZACJA
Paweł Kawalec
W pierwszej części opracowania przedstawiono megabazę danych medycznych OVID. Warte opisania są jednak również inne bazy, które na pewno okażą się przydatne dla lekarzy poszukujących najnowszych doniesień medycznych. (...) Najpopularniejsza wyszukiwarka abstraktów medycznych to PubMed, administrowana przez National Library of Medicine (NLM) - National Center for Biotechnology Information (NCBI). Abstrakty prezentowane w PubMed są dostarczane przez czasopisma medyczne tuż przed opublikowaniem lub w momencie publikacji. W bazie PubMed znajdują się abstrakty, które pochodzą z internetowych baz danych: Medline oraz HealthStar oraz bezpośrednio ze stron internetowych wydawców. (...)
KONFERENCJE
Po I Kongresie Onkologii Polskiej: Odwaga i pokora
Z dr. n. med. Andrzejem Wojcieszkiem, przewodniczącym Komitetu Organizacyjnego I Kongresu Onkologii Polskiej, zastępcą dyrektora ds. lecznictwa otwartego i diagnostyki Centrum Onkologii-Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie, Oddział w Gliwicach, rozmawia Barbara Namysł (...)
FARMACJA
Bezpieczeństwo farmaceutyków
Paweł Kawalec, Andrzej Pilc
Nadzór nad bezpieczeństwem stosowania leku, bardzo nasilony w wysoko rozwiniętych krajach świata, polega głównie na gromadzeniu i analizie informacji o powikłaniach polekowych, które są dostarczane z reguły przez lekarzy obserwujących swoich pacjentów. Każdy lek może bowiem wywoływać działania niepożądane; mogą one dotyczyć właściwie wszystkich układów anatomicznych, a charakteryzują się niezwykłą różnorodnością objawów. Można je podzielić na niespecyficzne (ból głowy, zawroty głowy) i specyficzne (leukopenia, żółtaczka). Niepożądane działanie leków (wg definicji WHO) to każde szkodliwe i niezamierzone działanie leku, które występuje po podaniu człowiekowi zwyczajowej dawki stosowanej w celu profilaktycznym, diagnostycznym lub leczniczym. FDA natomiast do działań niepożądanych zalicza również i te sytuacje, gdy pacjent: otrzymał zły lek, który nie wpływa na chorobę, właściwy lek, ale w niewłaściwej dawce; nie zażył zaleconego leku; działanie danego leku nie wystąpiło w związku z interakcją z innym lekiem, lek nie został zastosowany ściśle według wskazań. (...)
Dobra przyszłość dla przemysłu farmaceutycznego w Europie
oprac. Artur Harabin
Z raportu Healthcare Facts and Figures 2001 wynika, że Irlandia jest największym eksporterem farmaceutyków spośród wszystkich krajów Unii Europejskiej. Tymczasem sami Irlandczycy spożywają najmniej leków w Europie, wydając każdego tygodnia więcej pieniędzy na gazety i czekoladę niż na leki. Raport opracowany został przez Irish Pharmaceutical Healthcare Association, które reprezentuje firmy farmaceutyczne. Najwięcej leków w Europie spożywają Francuzi, Belgowie i Szwajcarzy. W Europie Zachodniej konsumuje się 25% światowej produkcji leków, zarówno tych przepisywanych na recepty, jak i sprzedawanych bez recept. Według raportu - wraz z dostarczaniem na rynek nowych leków od 1965 r. spadł odsetek zgonów spowodowanych chorobą reumatyczną serca o 83%, miażdżycą naczyń o 74%, wrzodami żołądka i dwunastnicy o 72%, chorobą niedokrwienną serca o 62%, ropniami o 57% i nadciśnieniem o 21%. (...)
KLINIKA
Grypa
Grażyna Dulny
Grypa stanowi prawdziwe zagrożenie dla społeczeństw - ze względu na zdolność wirusa do zmiany charakterystyki antygenowej, rozpowszechnienie choroby na całej kuli ziemskiej oraz znaczną umieralność i ciężkość powikłań pogrypowych, wymagających często hospitalizacji. Dlatego Światowa Organizacja Zdrowia w 1974 r. wdrożyła międzynarodowy program badań dotyczący epidemiologii grypy. W 110 państwach, w krajowych ośrodkach grypy, identyfikuje się wirusy pobrane metodą posiewów wirusologicznych z gardła i nosa chorych. Dane z ośrodków krajowych są przesyłane do WHO. Następnie opracowywany jest wzorcowy skład szczepionki na dany sezon grypowy. Taki schemat nadzoru jest powtarzany corocznie, dzięki czemu skład szczepionki jest aktualizowany każdego roku, zgodnie z zaleceniami WHO. (...)
Kto musi się szczepić?
Konrad Szosland
Grypa ma bardzo wymierne konsekwencje ekonomiczne. Stwierdzono, że w USA, gdzie dochodzi do 270 zachorowań na 100 tys. mieszkańców rocznie, powoduje ona straty w wysokości około 3-5 mld USD. Na koszty te składają się: absencja w pracy, w szkole, wielokrotne wizyty u lekarza, koszt leków, wykonanie badań specjalistycznych. Szczepienie przeciwko grypie stanowi jedyny, powszechnie dostępny, skuteczny sposób zapobiegania tej chorobie. Ocenia się, że szczepienie zmniejsza o 39% częstość hospitalizacji z powodu zapalenia płuc, o 32% hospitalizacji z powodu innych chorób płuc oraz o 50% ogólną umieralność. (...)