Spis treściSZ nr 22–25/2006
z 27 marca 2006 r.
Stuknij na okładkę, aby przejść do archiwun rocznika 2006
OPINIE
Kazimierz L. May
W feudalnej polskiej medycynie recenzje to horror. Artykuły ludzi z tytułami profesora nie są recenzowane w ogóle. O tym wiedzą wszyscy, zarówno młodzi, jak i średniowiekowi lekarze. Wiedzą też, że muszą dopisać nazwisko szefa kliniki lub innego utytułowanego "samodzielnego pracownika naukowego" do swojej pracy (często nawet na pierwszym miejscu), żeby praca ukazała się drukiem. Często taki szef zleca po prostu napisanie artykułu swojemu asystentowi (przeważnie na obstalunek firmy farmaceutycznej) i oczywiście sam się "dopisuje" (inkasując gros wynagrodzenia). Nie można się więc dziwić, że niektórzy nasi pracownicy naukowi mogą mieć 600 publikacji (lub więcej). (...)
Jak wyleczyć więcej chorych na raka?
Krystyna Rożnowska
Co roku w naszym kraju wykrywa się ok. 110-135 tys. przypadków chorób nowotworowych (tak duża rozbieżność danych świadczy o braku rzetelnej statystyki). Gdyby w Polsce chorych onkologicznie leczono równie skutecznie jak w krajach Europy Zachodniej, wyleczonych byłoby o 22-28 tys. więcej, gdybyśmy osiągnęli poziom terapii jak w Stanach Zjednoczonych - można by było co roku uratować dodatkowo o 40-50 tys. więcej chorych. Ci ludzie nie musieliby umierać, przynajmniej w tak krótkim czasie. Prof. Tadeusz Popiela, przewodniczący Rady Naukowej Polskiej Unii Onkologii proponuje, jak skuteczniej wykrywać i leczyć choroby nowotworowe. (...)
AKTUALNOŚCI
Racje proste jak konstrukcja cepa
Aleksandra Gielewska
Tegoroczny Światowy Dzień Zdrowia ma być w Polsce czarnym piątkiem. Służba zdrowia żąda sprawiedliwości, tj. podwyżki wynagrodzeń. Ale wynagrodzenie - zapłata za etatowe zatrudnienie - nie jest już dziś udziałem wszystkich pracujących w systemie, część prowadzi własną działalność gospodarczą lub zatrudniona jest w nzozach - także w drodze umów cywilnoprawnych. (...)
PANOPTICUM
Protest z czterema nabojami
Marek Wójtowicz
W magazynku OZZL pozostaną jeszcze "3 naboje", tj. trzy kolejne dni urlopu "na żądanie". Bardzo się przydadzą latem i jesienią, bo póki co, to adresaci: parlamentarzyści i rząd szukują sobie przyspieszone wybory i nie będą specjalnie podatni na obecne lekarskie protesty. A jednocześnie - zręby budżetu państwa na 2007 rok muszą być gotowe przed wakacjami. (...)
VOX EX SILESIA
Centrala wszystko ci powie
Andrzej Sośnierz
W służbie zdrowia wszystko zależy od centrali. Jeśli centrala śpi, sprawy również nie idą do przodu; jeśli jest aktywna, wszyscy odczuwają, że coś się dzieje. Gdy centrala ma nastawienie prorynkowe, wtedy prywatna przedsiębiorczość szybko się rozwija, natomiast gdy jest przeciw "prywaciarzom", sektor prywatny ogarnia stagnacja, a nawet regres. (...)
TYLKO FAKTY
Powrót posła
Marek Nowicki
Poseł Gruszka najprawdopodobniej już nie zasiądzie do parlamentarnego pokera, nie musi jednak znikać z życia publicznego. Jest chyba pierwszą publicznie rozpoznawaną postacią, która wybudziła się ze śpiączki. Jego życie może być zachętą dla tych, którzy walczą o zdrowie bliskich zapadłych w śpiączkę i przestrogą dla ośmiu milionów Polaków, którzy nie leczą nadciśnienia. (...)
Zjazd DIL
EK
Podczas XXIII Zjazdu Delegatów Dolnośląskiej Izby Lekarskiej (Wrocław, 11 marca) zapadła decyzja o powołaniu Komitetu Protestacyjnego i zorganizowaniu 7 kwietnia br. protestu w formie solidarnego powstrzymania się od pracy z powodu niegodziwie niskich wynagrodzeń lekarzy. Uchwały Zjazdu dotyczyły też innych problemów, m.in. zwrócono się do władz województwa dolnośląskiego o przeprowadzenie wstępnej oceny tych szpitali, które powinny znaleźć się w tworzonej ogólnopolskiej sieci szpitali wspomaganych z budżetu państwa. Zobowiązano DRL do finansowego wspierania obowiązkowych szkoleń lekarzy. Każdy lekarz, który zwróci się o dofinansowanie kosztów szkolenia, uzyska refundację poniesionych na ten cel wydatków w wysokości 700 zł. (...)
Czarne święto służby zdrowia
Halina Pilonis
7 kwietnia lekarze w całej Polsce pójdą na jednodniowy urlop. Ci, którzy z urlopu nie skorzystają, przyjdą do pracy ubrani na czarno. Do protestu mają przyłączyć się wszyscy pracownicy służby zdrowia. Lekarze domagają się 30% podwyżki wynagrodzeń jeszcze w tym roku, przedstawienia przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej zapewniającego wzrost środków przeznaczanych na opiekę zdrowotną do 6% PKB oraz propozycji nowych przepisów prawnych, które spowodują, że zarobki lekarzy będą znacząco wyższe. 17 marca podczas posiedzenia NRL zobowiązano prezesa Radziwiłła do podjęcia wszystkich możliwych działań i inicjatyw zmierzających do zmiany ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz ustawy o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych. (...)
Powiaty - partner trochę nieufny
(s.)
Pierwszą część IX Zgromadzenia Ogólnego Związku Powiatów Polskich zdominowały sprawy ochrony zdrowia. Minister Zbigniew Religa kilkakrotnie w trakcie swojego wystąpienia powtarzał, że samorząd powiatowy to dla niego partner w rozwiązywaniu bardzo trudnych problemów. Zbierał oklaski, kiedy chwalił dokonania samorządów powiatowych, ale też słowa krytyki w związku z obecną sytuacją. (...)
GERIATRIA
Starzejemy się...
Mariola Marklowska
Osoby powyżej 65. roku życia stanowią w Polsce 12 proc. ogółu społeczeństwa. Według prognoz, w 2020 roku seniorem będzie już co piąty Polak. Mimo że z roku na rok przybywa pacjentów, którzy wymagają kompleksowej opieki medycznej, liczba opiekujących się nimi specjalistów chorób wieku podeszłego ciągle maleje, a w niektórych województwach (np. dolnośląskie, lubuskie, świętokrzyskie) nie ma ani jednego lekarza tej specjalności. Zmniejsza się również liczba poradni i szpitalnych oddziałów geriatrycznych. (...)
KLINIKA
Leczenie ostrych dolegliwości bólowych
Andrzej Steciwko, Donata Kurpas
Według Amerykańskiego Stowarzyszenia Medycznego ból jest piątym objawem życiowym po wartości ciśnienia tętniczego krwi, częstości akcji serca, liczbie oddechów i temperaturze. Równocześnie jest jedną z najczęściej odczuwanych dolegliwości. Ostre dolegliwości bólowe w wielu wypadkach, oprócz towarzyszącego im niepokoju, wyraźnie obniżają jakość życia, często wręcz uniemożliwiają pacjentowi funkcjonowanie. (...)
Leczenie przeciwbólowe w chorobie zwyrodnieniowej stawów i chorobach reumatycznych
Donata Kurpas, Andrzej Steciwko
Podstawową metodą terapii bólu przewlekłego jest nadal postępowanie farmakologiczne, pozwalające uzyskać satysfakcjonujące efekty leczenia u około 80% chorych. Zalecenia WHO dotyczące zasad leczenia bólu, zwane "schematem WHO" lub "trójstopniową drabiną analgetyczną", powstały w 1986 roku. Usystematyzowano w nich tzw. klasyczne leki przeciwbólowe zgodnie z ich siłą analgetyczną oraz poziomem odczuwanego bólu. Podstawową zasadą zaleceń jest oparcie leczenia na szeroko dostępnych lekach, podawaniu ich w określonych dawkach oraz odstępach czasu. (...)
Żyć bez bólu
Andrzej Kübler
Ból przewlekły jest dolegliwością powszechną. Z ostatnich badań wynika, że z powodu przewlekłego bólu (krzyża, głowy, barków, szyi, kończyn) cierpi 27% Polaków. Przewlekły, trudny do opanowania ból sam w sobie stanowi chorobę, której nie można lekceważyć. Leczenie powinno się odbywać w specjalistycznych interdyscyplinarnych poradniach leczenia bólu. Niestety, takich ośrodków mamy niewiele, działają przeważnie przy katedrach i klinikach anestezjologii i intensywnej terapii. Jeszcze niedawno tego rodzaju poradnię miał prowadzić każdy większy szpital. Były nawet w tej sprawie wytyczne krajowego specjalisty ds. anestezjologii i intensywnej terapii. (...)
Sinice
Bogusław Nedoszytko
Sinice to bakterie, wykazujące zdolność do fotosyntezy. Pojawiły się na ziemi około 3 mld lat temu i uważa się, że to właśnie im zawdzięczamy obecność tlenu w atmosferze. Pierwsze wzmianki o schorzeniach wywoływanych przez sinice pochodzą z XII wieku, ponad 100 lat temu opisano przypadki zatrucia i śmierci bydła, koni i owiec po wypiciu "wody z kożuchami" z jeziora w Australii. Ofiarą sinic najczęściej padają ryby, ptaki i zwierzęta wodne, ale zagrożenie dotyczy też dużych ssaków. Przewlekły efekt działania toksyn może wystąpić u ludzi pijących wodę wodociągową pozyskiwaną ze zbiorników, w których latem pojawiają się zakwity sinic. (...)
NAUKA
Konferencja Zakażeń Retrowirusowych i Oportunistycznych, 5-8 lutego 2006, Denver
Skromnie i naukowo
J.K.
Organizatorzy nie musieli zabiegać o frekwencję. Wręcz przeciwnie. Każdy spośród ponad 3500 uczestników przeszedł przez szczegółowy proces weryfikacji, mający na celu umożliwienie udziału w konferencji jedynie osobom istotnie związanym z jej tematyką. Rejestracji odmówiono przedstawicielom firm farmaceutycznych. Nie było także części wystawowej, ze stoiskami reprezentującymi firmy farmaceutyczne czy sesji satelitarnych przez nie sponsorowanych. Wszystko w trosce o utrzymanie właściwego poziomu naukowego. (...)
Astmatycy czekają na nowy lek
TK
Omalizumab jest rekombinowanym humanizowanym przeciwciałem monoklonalnym, które w sposób wybiórczy wiąże się z ludzką immunoglobuliną E (IgE). Lek podawany jest za pomocą zastrzyku podskórnego w odstępie 2 lub 4 tygodni (maksymalna zalecana dawka wynosi 375 mg omalizumabu co dwa tygodnie). Badania wskazują, że dzięki nowej terapii liczba ataków astmy może obniżyć się nawet o 60%, co pozwala znacznie ograniczyć pobyty chorego w szpitalu. (...)
Papryka spowalnia rozwój raka prostaty
PAP, tk
Kalifornijscy naukowcy z Cedars-Sinai Medical Center zaobserwowali, że pod wpływem kapsaicyny, pikantego składnika papryki, w komórkach raka prostaty włącza się mechanizm prowadzący do samozniszczenia. U genetycznie zmodyfikowanych myszy guzy prostaty leczone kapsaicyną zmniejszały się. (...)
Mysz o świecącym sercu
PAP, tk
Zespół amerykańskich genetyków pod kierownictwem prof. Michaela Kotlikoffa (Cornell University, Ithaca, NY) wyhodował mysz, której serce świeci na zielono przy każdym uderzeniu. (...)
Antykoncepcja bezpieczna u kobiet z toczniem
medNEWS, TK~
Toczeń układowy jest postępującą chorobą przewlekłą, na której przebieg mogą modyfikować czynniki środowiskowe i stosowane leki. Celem badania przeprowadzonego przez meksykańskich lekarzy z Instituto Nacional de Ciencias Médicas y Nutrición Salvador Zubirán była ocena wpływu leków antykoncepcyjnych na aktywność choroby podstawowej u kobiet cierpiących na toczeń. (...)
Stymulacja przedsionków a bezdech senny
medNEWS, TK~
Zespół bezdechu sennego przebiega z zaburzeniami rytmu i przewodnictwa, występującymi zwłaszcza w godzinach nocnych. Jednak jak dotąd znaczenie stymulacji przedsionków w tej grupie chorych nie zostało dokładnie poznane. Greccy kardiolodzy z Heraklion University Hospital na Krecie podjęli próbę określenia wpływu stymulacji przedsionków o typie overdrive na przebieg zespołu bezdechu sennego. (...)
PROFILAKTYKA
Z bólem w klatce w Wielkopolsce
Bezpieczny zawał
Anna Staśkiewicz
Gdyby ktoś mógł przewidzieć własny zawał, powinien przed dojściem do niego znaleźć się w Gnieźnie. Zawały leczą tu najlepiej w Polsce i prawdopodobnie najlepiej w Europie. Najlepiej, bo najskuteczniej. Umiera tylko 2,5 proc. chorych. Leczenie ostrych zespołów wieńcowych w Wielkopolsce byłoby jeszcze skuteczniejsze, gdyby nie fakt, że aż 31 proc. chorych z zawałem nie otrzymuje żadnego leczenia. I to nie z winy lekarzy czy złej organizacji opieki zdrowotnej. Po prostu chorzy ci zgłaszają się do lekarza dopiero po 12 godzinach od pojawienia się bólu, a nierzadko nawet później. Przeciętny polski pacjent z zawałem decyduje się na telefon do pogotowia po godzinie od wystąpienia bólu. Tymczasem, gdy następuje zawał, część serca obumiera w ciągu 60-90 minut od chwili pojawienia się bólu. Angioplastyka udrażnia naczynie, ale martwa część serca nie powraca już do swoich funkcji. (...)
Choroba żółtej plamki
Tomasz Sienkiewicz
Nie zaćma ani jaskra, lecz AMD (Age Macular Disease), czyli zwyrodnienie plamki związane z wiekiem, staje się w krajach cywilizowanych najważniejszą przyczyną utraty wzroku przez pacjentów po 50. roku życia - alarmuje prof. dr hab. med. Andrzej Stankiewicz, prezes działającego od dwóch lat Stowarzyszenia Zwyrodnienia Plamki Związanego z Wiekiem AMD. Według ostatnich badań, przedstawionych na Światowym Kongresie Okulistycznym w Lizbonie, w ciągu najbliższych 10 lat z powodu AMD straci wzrok 3 mln mieszkańców 25 krajów obecnej Unii Europejskiej, czyli ponad pół procent populacji. (...)
Szczepionka przeciw rotawirusom
Maria Pokorska-Lis
Infekcje rotawirusowe, występujące na całym świecie, stanowią jedną z najczęstszych przyczyn zakażeń pokarmowych, hospitalizacji z powodu biegunek oraz zgonów u małych dzieci. Dziś wiadomo już, że biegunkom rotawirusowym można skutecznie zapobiegać stosując doustną szczepionkę zawierającą żywe wirusy. (...)
EDUKACJA
MEDUKACJA
Bądź LEPszy w testach
Anna Husar
Pytania testowe, których zakres pokrywa się z LEP. Prawidłowe odpowiedzi wraz z komentarzami. (...)
KONTRAKT
Porozumienie popiera protest
Marek Twardowski
PZ popiera wszystkie działania Komitetu na rzecz Wzrostu Wynagrodzeń Pracowników Służby Zdrowia. Uważam jednak, że apelować, pisać protesty, prosić - można nawet 20 lat. Rodzi się pytanie: czy ten rząd ma naprawdę wolę coś zmienić? Obiecane na przyszły rok 4 mld zł pojawią się lub nie. Jeśli nawet, to żadna w tym zasługa rządu. Bo wzrost składki o 0,25%, dający obecnie 2 mld zł, jest zapisany w obowiązującej ustawie, 800 mln zł za bezrobotnych od dawna trzeba było dopłacić, a wydanie 1 mld 200 mln zł na ustawę o ratownictwie odkładaną od 2001 r. - to po prostu konieczność. (...)
Bunt czeladników
Andrzej Michalski
Znam oddział, gdzie szkoleni przez ordynatora specjaliści mimo lat pracy i osiągnięcia kolejnych stopni specjalizacji - nigdy nie posiedli umiejętności przeprowadzania kluczowych w tej specjalności operacji. Być może ordynator liczył, że do końca życia będzie pracował na stanowisku i zawsze osobiście wykonywał najważniejsze operacje. Niestety, z chwilą osiągnięcia wieku emerytalnego został przesunięty na zasłużony odpoczynek. I żaden z jego asystentów nie czuł się na siłach, aby poprowadzić oddział - pozostali na zawsze czeladnikami. (...)
Szczepimy nielegalnie i za darmo
hp
Prawie w całym kraju obowiązkowymi szczepieniami ochronnymi dzieci powyżej 6. roku życia zajmują się lekarze poz, choć pieniądze na ten cel otrzymują pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania. Lekarze zastanawiają się, czy nie zaprzestać tych szczepień. - Nie chcemy zabierać pieniędzy pielęgniarkom higieny szkolnej - tłumaczą. Przekonują jednak, że organizowanie szczepień i kontrola wyszczepialności wiążą się z kosztami. (...)
O czym śni minister nocą
hp
Ministerstwo Zdrowia zapowiada zmiany w organizacji nocnej opieki wyjazdowej i ambulatoryjnej. - Jest niedopuszczalną rzeczą dla mnie, żeby traktować lekarza poz jak urzędnika, który pracuje od tej do tej, i potem nie istnieje dla chorych - powiedział minister Zbigniew Religa. Obecnie opieka nocna kontraktowana u lekarzy rodzinnych, w pogotowiach i szpitalach jest - zdaniem świadczeniodawców - zbyt nisko finansowana. Wiele szpitali wypowiada NFZ umowę z zakresu tych usług. (...)
Nocna opieka wyjazdowa i ambulatoryjna
Jak to robią Anglicy
Michał Laska
W Anglii lekarz poz pracuje w nocy, jeśli chce. Dyżury nocne to dobra forma dorobienia. Jednak jeśli ma dobrą posadę, to po paru miesiącach odechciewa mu się nocnego leczenia. Pacjenci na nocnych dyżurach są jeszcze bardziej irytujący niż w Polsce. 99% porad to bzdury - kaszel od 2 tygodni, ból głowy od 10 lat, kłopoty z zajściem w ciążę u 16-latki, potrzeba poskarżenia się, że w szpitalu nie umieją leczyć chorego dziecka, wypisywanie recept chorym z domów spokojnej starości, oczywiście - u nich, na miejscu. Apteki są właściwie nieczynne po 18.00, w weekendy są otwarte jeszcze krócej, a nocnych dyżurów nie ma. Mamy więc leki do rozpoczęcia terapii w bazie lub torbie lekarskiej na wizytach - no i rozdajemy. Stosuje się dość ograniczony receptariusz, więc jakoś się mieszczą. (...)
Z PAMIĘTNIKA WIEJSKIEJ LEKARKI
Vertigo
Janina Banachowska
Od dłuższego czasu ojciec mojej pacjentki skarżył się na uporczywe zawroty głowy, zaburzenia równowagi, mrowienie w prawej stronie ciała, głównie w kończynie górnej i dolnej. Nigdy nie przyszedł do lekarza, objawy znam z relacji jego córki, która u mnie leczy zapalenie zatok. Wreszcie stracił przytomność. Wezwane pogotowie zabrało go do szpitala, w ciągu trzech dni nie ustalono rozpoznania, stan pacjenta jest taki, jak w domu, to znaczy uporczywe zawroty głowy i mrowienie. (...)
SZPITAL POLSKI
Przed protestem
(s.)
Przed zapowiedzianym na 7 kwietnia jednodniowym ogólnopolskim protestem lekarzy, którzy żądają podwyżek płac jeszcze w 2006 r., zwróciliśmy się do znanych menedżerów zarządzających szpitalami z pytaniami, jakie było w 2005 r. przeciętne wynagrodzenie lekarza w szpitalu oraz najniższe i najwyższe (z dyżurami i bez nich). Spytaliśmy też, ile wyniósłby koszt zwiększenia płac lekarzy o 30% od kwietnia br. oraz czy jednodniowa absencja personelu może spowodować straty finansowe dla szpitala (i jakie) z tytułu niewykonania części kontraktu. (...)
Wiosna na Niekłańskiej
(s.)
Hall i korytarz Oddziału Patologii Niemowlęcia i Noworodka w Wojewódzkim Szpitalu Pediatrycznym przy ul. Niekłańskiej w Warszawie przeobraził się w bajkową krainę wypełnioną obrazami wiosny oraz muzyką i odgłosami budzącej się do życia przyrody. Organizatorem projektu jest Fundacja Uśmiech Dzieciom z Katowic, działająca na rzecz najmłodszych pacjentów zmagających się z chorobą w szpitalu, a jego twórcą - artysta plastyk Maciej Kot, który wykonał już ok. 50 podobnych przedsięwzięć. Wystawę otwarto 21 marca, w pierwszym dniu wiosny. (...)
Negocjacyjny serial
Ewa Krupczyńska
Po dwóch miesiącach negocjacji dyrektorzy wrocławskich szpitali klinicznych podpisali aneksy do kontraktów z DOW NFZ na 2006 r. Nie obyło się bez mediacji wojewody dolnośląskiego i marszałka województwa. Andrzej Zdeb, dyrektor Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego nr 1 (12 klinik) i Maciej Żmudzki, dyrektor Akademickiego Szpitala Klinicznego (19 klinik) nie zgadzali się na, ich zdaniem, zbyt niskie kontrakty dla placówek. Twierdzili, że propozycje DOW NFZ przyczynią się do dalszego zadłużania obu szpitali. A są to i tak najbardziej zadłużone szpitale kliniczne w kraju (ich długi wynoszą w sumie 216 mln zł). (...)
Sposób na tańsze ISO
Marek Naumiuk
Na Lubelszczyźnie 5 szpitali powiatowych chce przystąpić jeszcze tej wiosny do programu grupowego wdrażania normy ISO 9001. Dzięki temu koszty przygotowania do certyfikacji mogą zmniejszyć się blisko dwukrotnie. Co ważne, pomysłem na tańsze zdobycie ISO, który jest wspólnym dziełem lubelskiego oddziału Stowarzyszenia Menedżerów Opieki Zdrowotnej i Centrum Szkolenia Samorządu i Administracji w Lublinie, zainteresowane są starostwa i zozy z całej Ściany Wschodniej. (...)
Po co certyfikat?
Anna Staśkiewicz
ISO ma służyć poprawie jakości opieki nad pacjentem oraz usprawnieniu organizacji pracy. Certyfikat oznacza również prestiż oraz wartość marketingową. Ma przyciągać pacjentów, ułatwiać rozmowy z płatnikiem podczas kontraktowania świadczeń. Obecnie dla oddziałów i klinik, które uzyskały certyfikat, ISO oznacza jedynie satysfakcję; pacjentom natomiast gwarantuje usługi na europejskim poziomie. (...)
Z DROGI...
Wiosna nasza
Andrzej Musiałowicz
Nie można kwestionować faktu, że zarobki w służbie zdrowia w wielu wypadkach są upokarzające. Najwyższe kwalifikacje i poświęcenie wynagradzane są nadal według koncepcji tow. Gomułki: resztę niech sami sobie dorobią w szarej strefie. Nie można jednak nie widzieć, że wymuszenie podwyżek nie rozwiązuje podstawowych problemów systemu. Jednocześnie nie ma obecnie żadnej siły politycznej, która byłaby w stanie podjąć się rozwiązań systemowych, a przecież wybory mogą być jeszcze w tym roku. (...)
OKIEM DYREKTORA
Planujemy?
Janusz Atłachowicz
Pierwszy kwartał to okres kończenia spraw ze starego roku oraz planowania na rok bieżący. Niestety, dotyczy to tylko naszego systemu, gdyż firmy z sektorów na wyższym poziomie organizacji planowanie zakończyły już w trzecim kwartale roku poprzedniego. Planowanie stanowi jeden z podstawowych elementów zarządzania. W naszym systemie to jak wróżenie z fusów. Brakuje strategii rozwoju ochrony zdrowia i określenia, jaki ma być ten system docelowo. Strategię powinno przygotować Ministerstwo Zdrowia. Zamiast tego mamy tylko priorytety działań MZ na najbliższą przyszłość, obejmującą rok bieżący i 2007. (...)