Spis treściSZ nr 34–41/2013
z 16 maja 2013 r.
Stuknij na okładkę, aby przejść do archiwun rocznika 2013
KLINIKA
Mariusz Kielar
Światowa Organizacja Alergii ostrzega: choroby alergiczne coraz bardziej zagrażają naszemu zdrowiu, stając się epidemią naszych czasów. Już dziś stanowią najczęstszą grupę chorób przewlekłych w populacji przed 65. rokiem życia, zaś co dekadę liczba alergików podwaja się. Zdaniem specjalistów alergie już dawno przestały ograniczać się jedynie do określonych pór roku czy środowisk – stają się chorobą cywilizacyjną XXI w. ściśle związaną z rozwojem współczesnych społeczeństw. Czy i w jaki sposób radzimy sobie z diagnostyką i leczeniem alergii w naszym kraju? (...)
Rak nie czeka
Onkologia nie przynosi zysków
Zapadalność na raka piersi w Polsce rośnie, natomiast jeśli chodzi o umieralność, to obserwujemy zahamowanie trendów rosnących. Onkologia wymaga inwestycji, specjalnych schematów postępowania i wyodrębnienia oddzielnych środków finansowych przeznaczonych na walkę z nowotworami. Nie będą to z pewnością pieniądze stracone. Z dr. hab. med. Tadeuszem Pieńkowskim, prof. nadzw. w CMKP, kierownikiem Kliniki Onkologii CMKP w Europejskim Centrum Zdrowia w Otwocku, na temat sytuacji opieki onkologicznej, na przykładzie raka piersi, rozmawiał lek. Marcin Wełnicki. (...)
Niewydolność serca
Groźniejsza od nowotworów
Iwona Schymalla, Tomasz Kobosz
Według zaleceń Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC) z 2012 r. leczenie NS powinno realizować trzy zasadnicze cele: wydłużenie czasu przeżycia chorych, zapobieganie hospitalizacjom oraz łagodzenie objawów. Procedurą ratującą życie najciężej chorym jest transplantacja serca. Choć postępy kardiochirurgii w ostatnich dekadach są imponujące, przeszczep wciąż jest metodą obarczoną wysokim ryzykiem (połowa biorców umiera w ciągu 10 lat od otrzymania nowego serca) i bardzo kosztową (m.in. dlatego, że wiąże się z koniecznością stosowania przez całe życie leków immunosupresyjnych). Dlatego też, zgodnie z algorytmem zaproponowanym przez ESC, kosztowne procedury, takie jak transplantacja serca czy elektroterapia, powinny być poprzedzone optymalną farmakoterapią. (...)
AKTUALNOŚCI
Dokąd ten okręt płynie?
Mariusz Gujski
Rozmawiałem ostatnio ze znajomą, która wróciła z tygodniowego rejsu po Morzu Śródziemnym. Na pytanie jak było, odpowiedziała: „Nigdy więcej – koszmar. W nocy, podczas mojej wachty, wysokie fale przelewały się przez pokład, a ja się zwyczajnie bałam. Bałam się, bo kapitan nie wzbudzał zaufania i był niekompetentny”. Słysząc tę opowieść, pomyślałem o analogiach do polskiego systemu ochrony zdrowia. W jakim trybie i z jakich powodów podejmowane są decyzje na mostku kapitańskim przy ulicy Miodowej? Czy to spójna, przemyślana strategia, czy permanentne gaszenie pożarów? (...)
ROZMOWA
Trzy pytania do Leszka Millera
Od kilku lat obserwujemy niebezpieczny proces: państwo wycofuje się krok po kroku, w różnym tempie, ze swojej odpowiedzialności za ochronę zdrowia obywateli. To tendencja, której w ogóle nie ma w innych krajach europejskich, albo nie występuje ona tam w takim stopniu jak u nas. W trakcie ostatniego exposé Premier nie powiedział ani słowa o ochronie zdrowia, a koalicja zdecydowała się na mało kompetentnego Ministra Zdrowia. Może to świadczyć o nietraktowaniu tego obszaru jako priorytetowego dla polityki rządu. Polska ma duże zapóźnienia cywilizacyjne w tym obszarze w stosunku do innych państw UE. Wyrazem tego są utrzymujące się na niskim poziomie wydatki na zdrowie publiczne – 4,5 proc. PKB. Niestety, nie zwiększyły się one w czasach wysokiego wzrostu gospodarczego, który został wypracowany za rządów SLD. – mówi szef SLD w rozmowie z Renatą Furman. (...)
ROBERT ŚMIGIELSKI
Lekarz nie jest Bogiem
- Kiedy mówiłem, na sali panowała grobowa cisza. Cisza ta trwała jeszcze długo po tym, jak skończyłem. Przewodniczący obradom profesor powiedział, że jest to największe od 50 lat odkrycie. Wtedy sala podzieliła się na dwie grupy. Jedni byli zafascynowani tym odkryciem, inni uważali, że musiał wkraść się jakiś błąd, bo skoro oni, profesorowie z takim stażem, tego nie zauważyli, to jak ja, zwykły doktor, mogłem coś takiego odkryć? (...)
LUDZIE I MEDYCYNA
Hilary Koprowski
Polio na pięciolinii
Krzysztof Boczek
– To był wybitny Polak, wielki patriota, wielce zasłużony dla kraju – mówi prof. Tomasz Borecki, były rektor SGGW w Warszawie, która przyznała Koprowskiemu tytuł doctora honoris causa. Koprowski zasłużył na takie pochwały – część z czytających ten tekst żyje dzięki jego staraniom. Po II wojnie światowej polio siało wielkie spustoszenie w Polsce – zakażeniu ulegało średnio rocznie 3 tysiące dzieci, a w 1958 r. rekordowe 6 tysięcy. Koprowski przejął się tym. Miał już wówczas silną pozycję w USA i dzięki temu nakłonił firmę Wyeth do przekazania socjalistycznej Polsce... 9 milionów dawek szczepionki. Bezpłatnie! W ciągu 8 miesięcy zaszczepiono ludzi w całym kraju. W kilka lat liczba zachorowań na polio nad Wisłą spadła do 30 w skali roku, a zgonów z tego tytułu – do dwóch! (...)
Hilary Koprowski
Człowiek renesansu
To był człowiek sukcesu, niezwykłej inteligencji, obdarzony niebywałą wręcz pamięcią. Postać renesansowa. Interesował się wieloma dziedzinami życia. Był zaprzyjaźniony z luminarzami kultury i nauki. Był znakomitym znawcą muzyki, sam także ją komponował, nagrywał na CD i rozdawał przyjaciołom i znajomym. Brał nawet coś na kształt korepetycji w komponowaniu muzyki. Raz do roku dawał recitale fortepianowe w Wistarze, na które zapraszani byli pracownicy i goście spoza Instytutu. Byłem na takim koncercie. W czasie jego trwania musiała panować absolutna cisza. I panowała. Hilary był stanowczy, wymagający i tej ciszy oczekiwał.O Hilarym Koprowskim opowiada jego wieloletni współpracownik i przyjaciel, prof. Andrzej Legocki. (...)
SYSTEM OCHRONY ZDROWIA
Decentralizacja NFZ
Małgorzata Solecka
Będzie decentralizacja NFZ, powstanie Urząd Ubezpieczeń Zdrowotnych, bez zgody wojewodów nie będzie możliwa żadna inwestycja medyczna, która miałaby pozyskiwać pieniądze od publicznego płatnika. Pod koniec marca kierownictwo Ministerstwa Zdrowia ogłosiło z dawna oczekiwaną (bo sygnalizowaną już przez cały ubiegły rok) reformę systemu finansowania usług medycznych. Czy założenia wyjdą do dalszych prac legislacyjnych z fazy projektu i jeśli tak, to w jakim kształcie? Oficjalnie nie wiadomo zbyt wiele ponad to, co ministrowie Bartosz Arłukowicz i Sławomir Neumann powiedzieli na konferencji prasowej. (...)
Recepta na refundację
Michał Pstrągowski
Wśród najistotniejszych zmian, jakie wprowadziło ubiegłoroczne rozporządzenie w sprawie recept lekarskich, jest konieczność określania stopnia odpłatności przy każdym z przepisanych leków. Nowe przepisy niemal od samego początku wzbudziły liczne kontrowersje, zarówno w środowisku lekarzy, jak farmaceutów, którym nowelizacja znacznie skomplikowała i tak już złożone zasady realizacji recepty w aptece. Przez media przetoczyła się fala niezbyt pochlebnych opinii oceniających wprowadzone zmiany. Przewidywano, iż ciągle modyfikowane wykazy leków refundowanych zwiększają ryzyko wystąpienia błędów na recepcie, a to z kolei z jednej strony znacząco wydłuży czas pobytu pacjenta w gabinecie, z drugiej natomiast narazi lekarzy na konsekwencje finansowe ze strony NFZ. (...)
FELIETONY
Zniszczyć człowieka
Marek Nowicki
Ostatnio miałem okazję prześledzić historię sprawy profesora Jerzego Szaflika. Przyczynkiem do tego był wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Sąd orzekł, że profesor Jerzy Szaflik został zwolniony ze składu Krajowej Rady Transplantacyjnej oraz ze stanowiska konsultanta krajowego w dziedzinie okulistyki z naruszeniem prawa. Profesor z obu stanowisk został odwołany w sierpniu zeszłego roku. Do tego został zwolniony z funkcji dyrektora Banku Tkanek Oka. Minister Zdrowia zarzucił mu korupcyjne działania. Sprawa stała się głośna w całym kraju. Budowany z mozołem od 40 lat zawodowy autorytet profesora zaczął gwałtownie pękać. Lekarze murem stanęli za profesorem. (...)
Transparentnie dla zdrowia
Maciej Gajewski
Nowym hasłem, które pojawiło się ostatnio na europejskich sztandarach, jest kwestia przejrzystości badań klinicznych realizowanych przez firmy farmaceutyczne. Jednym z bodźców do rozpoczęcia tej ważnej dyskusji była publikacja książki autorstwa Bena Goldacre pod wiele mówiącym tytułem „Bad Pharma”. Możemy się z niej dowiedzieć, że badania kliniczne to wyrafinowany sposób wprowadzania opinii publicznej w błąd przez ich sponsorów, którzy z premedytacją ukrywają niekorzystne wyniki badań, a publikują wyłącznie te pozytywne, w ten sposób budując nieprawdziwy obraz wartości, jaką stanowią leki. (...)
Racjonowanie świadczeń
Marek Balicki
Prof. Miguel Oliveira da Silva, bioetyk i lekarz, stwierdził, że żyjemy w społeczeństwie, w którym nie da się zapewnić wszystkim każdego możliwego leczenia. Racjonalizacja wydatków w poszczególnych obszarach powinna zapewnić jak najbardziej sprawiedliwą i zrównoważoną dystrybucję opieki zdrowotnej wśród wszystkich pacjentów. I postawił otwarte pytanie: czy dodatkowe dwa miesiące życia osoby w stanie terminalnym usprawiedliwiają wydatek rzędu 50, 100 czy 200 tys. euro? Nie powinno dziwić, że takie postawienie sprawy, a przede wszystkim samo stanowisko Rady, wywołało żywą reakcję, zwłaszcza w środowiskach medycznych. (...)
Prosta droga do absurdu
Andrzej Sośnierz
Ostatnio zapoznałem się z projektem kolejnego rozporządzenia Ministra Zdrowia zmieniającego zasady udzielania świadczeń gwarantowanych. Zmiana ma polegać na tym, że każdy świadczeniodawca udzielający świadczeń w trybie hospitalizacji i hospitalizacji planowej będzie musiał „zapewnić środek transportu sanitarnego stacjonujący w lokalizacji, w której udzielane są świadczenia oraz w przypadkach uzasadnionych medycznie – dostęp do opieki lekarskiej porównywalnej z udzielaną przez specjalistyczny zespół ratownictwa medycznego”. Podejrzewam, że motywacją tej kolejnej nowelizacji było nagłośnione medialnie zdarzenie, że gdzieś tam karetka nie dojechała na czas. I ponownie Ministerstwo zareagowało na zasadzie odruchu Pawłowa najbardziej prymitywną reakcją z możliwych. Nie było karetki, to niech wszędzie stoją i będzie po sprawie. Otóż szanowny Panie Ministrze, jest Pan w głębokim błędzie! (...)
REPORTAŻ
Czyściciele
Krzysztof Boczek
Czyściciele są specami od brudnej roboty. Rzadko pracują na etatach, często to byli pracownicy służb operacyjnych. Dostają jasne zadanie – zmusić pracownika, by sam się zwolnił. Płacą im za to, że hołdują darwinowskiej wizji – przeżyć mogą najsilniejsi. Pozbawieni wyrzutów sumienia oczyszczą każdą firmę ze zbędnego balastu. Szpital także. Czyściciele wyszukują słabe punkty pracowników, snując intrygi i szczując jednych na drugich. Metoda niestety jest skuteczna. (...)
Z ŻYCIA
Tajemnica lekarska pod kontrolą skarbówki
Bernadeta Waszkielewicz
Urząd skarbowy coraz częściej kontroluje lekarzy i lekarzy dentystów prowadzących indywidualne praktyki, żądając wglądu w dane pacjenta objęte tajemnicą – alarmuje Naczelna Izba Lekarska. To wygląda tak, jakby skarbówka zaczęła lekarzy podejrzewać o masowe ukrywanie dochodów. Organy podatkowe twierdzą, że mogą żądać udostępnienia takiej dokumentacji, by ustalić rzeczywiste rozmiary prowadzonej działalności. Spór rozstrzygnie trybunał konstytucyjny. (...)
RATOWNICTWO
Mandat za ludzkie życie
Bernadeta Waszkielewicz
Liczy się każda sekunda, bo stawką jest ludzkie życie. A mimo to fotoradary łapią karetki pędzące na sygnale. Rekordowy wyjazd mógł kosztować kierowcę pogotowia trzy tysiące złotych mandatów i prawie 30 punktów karnych. Każdy przypadek ratownicy muszą wytłumaczyć oddzielnie, a to kosztuje dużo czasu, obaw i odciąga ich od pracy. Kłopoty zaczęły się, gdy zarządzanie fotoradarami przejął Główny Inspektorat Transportu Drogowego (GITD). Urządzeń rejestrujących auta przekraczające dozwoloną prędkość jest coraz więcej, a zdjęcia są skrupulatnie sprawdzane. Do marca GITD wysłał do stacji pogotowia ponad tysiąc pism o popełnieniu wykroczenia i groźbie ukarania kierowcy, wraz z wezwaniem do wyjaśnienia sprawy. Na zdjęciu nie było bowiem widać błyskowych sygnałów pojazdu, które informują, że jest uprzywilejowany i nie podlega przepisom o ruchu drogowym. Błysk lampy na ambulansie to ułamek sekundy, fotoradar nie zawsze go uchwyci. (...)
W tłumie poszkodowanych
Przemysław Guła
Licznie powstające w ostatnich latach analizy pokazują dwa istotne aspekty międzynarodowej pomocy w sytuacji dużych katastrof. Po pierwsze, jest to nacisk na pomoc o charakterze działań poszukiwawczo-ratowniczych, po drugie, zbyt mała uwaga poświęcana komponentowi pomocy medycznej oraz jego słaba organizacja. Nie umniejszając roli psów ratowniczych oraz strażaków, trzeba stwierdzić, że faktyczna wartość tej pomocy ma raczej znaczenie medialne. De facto liczą się jedynie najsprawniejsze grupy, osiągające swoim własnym transportem i logistyką dowolne miejsce na ziemi w czasie do 24 godzin. Takie możliwości mają obecnie Francja, USA, Rosja, Niemcy czy Izrael, ale niestety – Polska do tej grupy nie należy (nie wynika to z braków sprzętowych ani wyszkolenia, lecz z realnego braku możliwości transportowych). (...)
RYNEK LEKÓW
Dystrybucja bezpośrednia
Aleksandra Kurowska
Czy jest to tylko rozgrywka o pieniądze między firmami farmaceutycznymi, hurtowniami i aptekarzami, czy też podążanie za nowoczesnymi światowymi trendami sprzedaży leków? Model dystrybucji bezpośredniej to skrócenie łańcucha, bo lek od producenta trafia bezpośrednio do aptek i szpitali. ma to wykluczyć z rynku niebywałą ilość podróbek. Jednak wiele leków, zwłaszcza innowacyjnych i oryginalnych jest w Polsce tańszych niż w innych państwach UE. Tymczasem nie ma systemu zapobiegającego ich wywożeniu, a kontrole nie przynoszą oczekiwanego rezultatu. (...)
SZPITAL
A mury runą, runą...
Aleksandra Kurowska
Stan techniczny większości szpitali pozostawia wiele do życzenia. Niektóre nawet zagrażają życiu pacjentów. Z remontami nie można już dłużej zwlekać. Po fali wielkich inwestycji, głównie w zakup sprzętu medycznego, pora na poważne modernizacje lub budowę nowych szpitalnych budynków. W ostatnich 2–3 latach widać w tej kwestii pewne ożywienie, jednak mimo to tylko 14 proc. publicznych szpitali planuje w najbliższych latach remonty lub modernizacje budynków. Gdyby budynki miały po 20 lat – nie byłoby w tym nic dziwnego. Tymczasem wiele osiągnęło już ustawowy wiek emerytalny, nie brakuje też ponad 100-letnich, które wcześniej były np. pałacykami, szkołami, koszarami. Byłoby lepiej, gdyby zyskały przeznaczenie inne niż ochrona zdrowia, a w zamian powstałyby nowoczesne placówki. Niestety, zwykle wybierana jest tańsza opcja: kolejne remonty i przebudowy. (...)
NAUKA
Bez ręki jak bez ręki
Tomasz Kobosz
Współczesnym protezom stawiane są bardzo wysokie wymagania. Konstrukcja musi być lekka i dopasowana do wymiarów naturalnej ręki. Powinna być łatwo sterowalna i emitować jak najmniejszy hałas. Co więcej – musi umożliwiać chwytanie dowolnego przedmiotu z dużą dokładnością, dynamiką i odpowiednią siłą, dzięki niezależnym, ale zsynchronizowanym ruchom palców i kciuka. Największa trudność na drodze do osiągnięcia tych celów wiąże się nie z samą konstrukcją protezy, lecz z udoskonalaniem sposobów sterowania urządzeniem przez człowieka. Wykorzystuje się tu kilka różnych metod. Najstarszą z nich jest, oczywiście, sterowanie siłą własnych mięśni. (...)
INFORMATYZACJA
Informatyzacja ochrony zdrowia – co nas czeka?
Krzysztof Nyczaj
Czy Elektroniczna Platforma Gromadzenia, Analizy i Udostępniania Zasobów Cyfrowych o Zdarzeniach Medycznych, zwana potocznie platformą P1, oraz Ustawa o systemie informacji w ochronie zdrowia ją wprowadzająca to szansa na zmniejszenie kosztów opieki zdrowotnej oraz podniesienie jej jakości, a tym samym punkt zwrotny w dyskusji na temat wydolności opieki zdrowotnej? Twórcy tego projektu oraz Ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia są przekonani, że tak i powołują się na badania naukowe przeprowadzone w 2009 r. w sześciu krajach UE przez firmę Gartner na zlecenie rządu szwedzkiego. (...)
KONFERENCJE
Szkolenie dla szefów szpitali
Rachunek kosztów na co dzień, a nie od święta
Stosowanie rachunku kosztów jest bardzo ważne w ochronie zdrowia, jednak równocześnie niedoceniane i niewykorzystywane przez zarządzających – uważa Marek Wesołowski, lekarz, chirurg, założyciel firmy SGA analizującej efektywności w ochronie zdrowia. Do używania rachunku kosztów zarówno w codziennej pracy zarządczej, jak i w planowaniu strategicznym zachęcał ostatnio w Katowicach uczestników szkolenia zorganizowanego dla szefów szpitali przez firmę Magellan oraz Instytut Organizacji Ochrony Zdrowia Uczelni Łazarskiego. Jak podkreśla, rynek ochrony zdrowia staje się coraz bardziej konkurencyjny, dlatego szpitale powinny również porównywać swoje wyniki do konkurentów, lecz robić to w sposób prawidłowy. (...)