Spis treściSZ nr 67–75/2013
z 3 września 2013 r.
Stuknij na okładkę, aby przejść do archiwun rocznika 2013
ROZMOWA
Zdrowie potrzebuje pieniędzy
W służbie zdrowia wyczerpały się już możliwości oszczędzania. Należy to uznać za czas przeszły. Na obecnym poziomie finansowania nie da się spełnić wszystkich oczekiwań pacjentów i rozgoryczonych pracowników. Pamiętajmy, że nie da się mieć niskich podatków, niskich nakładów na zdrowie i jednocześnie medycyny na bardzo wysokim poziomie. Trzeba podnieść składkę. Z ministrem gospodarki Januszem Piechocińskim rozmawiają Iwona Schymalla i Mariusz Gujski. (...)
AKTUALNOŚCI
PoRZĄDana inwestycja
Mariusz Gujski
Ochrona zdrowia to potężna gałąź gospodarki. To sektor, który w Polsce daje zatrudnienie armii ludzi. Pracuje w nim ponad 1 milion osób. Ten sektor to nie tylko wydatki. Generuje on znaczną część Produktu Krajowego Brutto. Może stać się istotną częścią napędzającą polską gospodarkę, bo dobrze funkcjonujący system przekłada się nie tylko na zdrowie obywateli, ale przyczynia się również do wzrostu PKB. Dzięki wysokiej jakości usług, dobrze wykształconym kadrom, otwarciu na innowacje możemy stać się w ochronie zdrowia ważnym dla Europy partnerem. (...)
XXIII FORUM EKONOMICZNE – KRYNICA 2013
IV Forum Ochrony Zdrowia
Andrzej Mądrala
Od trzech lat Forum Ekonomiczne w Krynicy jest miejscem dyskusji o ramach organizacyjnych i rozwiązaniach na przyszłość dla systemu ochrony zdrowia w Polsce. Kolejne, IV Forum Ochrony Zdrowia, odbędzie się w szczególnym okresie dla gospodarki zdrowotnej kraju. Na naszych oczach łączą się, ze zwielokrotnioną siłą, nurty starzejącego się społeczeństwa i rosnących jednostkowych kosztów opieki. W dynamicznym otoczeniu społecznym i gospodarczym sprostanie konstytucyjnym zadaniom państwa w zakresie ochrony zdrowia wymaga zmiany paradygmatu tworzącego fundament bezpieczeństwa zdrowotnego. (...)
Demografia zmusza do zmian
Grozi nam deficyt lekarzy, a uczelnie nie mogą przyjąć tylu studentów, ilu by chciały. Na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym na studia stacjonarne na kierunek lekarski i lekarsko-dentystyczny razem mamy przyznane 482 miejsca, a moglibyśmy z powodzeniem kształcić 300 studentów więcej. Limit określa resort zdrowia. Ta postawa ministerstwa dziwi. Politycy nie powinni czekać, aż sytuacja demograficzna wymusi zmiany w systemie opieki zdrowotnej. Trzeba przewidywać i prognozować, aby wcześniej przygotować się do nowej rzeczywistości – mówi rektor Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego prof. Marek Krawczyk w rozmowie z Haliną Pilonis. (...)
Koordynowanie prawa dla ochrony zdrowia
Marcin Matczak
Wielu problemów związanych ze stosowaniem np. Ustawy refundacyjnej być może dałoby się uniknąć, gdyby prawodawca przywiązał więcej uwagi do stanowisk przedstawianych mu przez stronę społeczną. Przykładem takim może być tzw. spór pieczątkowy. Zapewne zapobiec można było również problemom z wprowadzeniem obowiązkowego ubezpieczenia szpitali od zdarzeń medycznych, które tak bardzo obciążało ich budżety, że konieczna stała się pilna nowelizacja przepisów ustawy o działalności leczniczej. Znów zabrakło jednak realnej, popartej danymi rynkowymi, analizy potencjalnych kosztów wdrożenia tych przepisów – ubezpieczenie to było w zasadzie oferowane tylko przez jednego ubezpieczyciela. (...)
Zdrowe starzenie się wyzwanie dla polskiej gospodarki
Problem starzenia się społeczeństw to jedno z największych wyzwań społecznych i gospodarczych XXI wieku. Do 2025 r. ponad 20 proc. Europejczyków będzie miało 65 lat lub więcej, przy czym gwałtownie wzrośnie liczba osób powyżej 80. roku życia. Czym zajmuje się Fundacja na rzecz Zdrowego Starzenia się? Na czym powinna polegać polityka senioralna państwa? Co tak naprawdę może zmienić sytuację osób starszych w Polsce? O tym w rozmowie z prof. Bolesławem Samolińskim, krajowym konsultantem w dziedzinie zdrowia publicznego, przewodniczącym Koalicji na rzecz Zdrowego Starzenia Się. (...)
Koordynowana opieka zdrowotna kołem ratunkowym dla systemu
Łukasz Zalicki
Termin „Managed health care” w języku polskim tłumaczony jest zwykle jako opieka zdrowotna koordynowana, kierowana, kompleksowa lub zintegrowana. Jednego określenia nadal brak, może dlatego, że u nas to rozwiązanie nadal pozostaje abstrakcją. Lekarze rodzinny, ambulatoria, szpitale, działają w oderwaniu od siebie, nieraz przerzucając na siebie obowiązki. Zupełnie inaczej jest w większości państw europejskich. Koordynowana opieka odgrywa tam coraz większą rolę w reformach mających dostosować systemy opieki zdrowotnej do wyzwań demograficznych, coraz nowocześniejszych technologii medycznych oraz konieczności efektywniejszego lokowania pieniędzy w systemie. (...)
Ochrona zdrowia to nie produkcja świadczeń
Witold Paweł Kalbarczyk
O zdrowiu nie możemy myśleć wyłącznie w kategoriach systemu opieki medycznej i medycyny naprawczej. Trzeba myślenie o zdrowiu na stałe wcielić w polityki wszystkich resortów. Musi być ono obecne w resorcie edukacji, finansów, rozwoju regionalnego itd. Konieczne jest bardzo duże zbliżenie pomiędzy Ministerstwem Zdrowia a resortem polityki społecznej. W najbliższych latach będzie dynamicznie przybywało osób powyżej 80. roku życia, które będą coraz mniej samodzielne. System opieki społecznej nie jest przygotowany do zaspokojenia potrzeb dużej grupy osób w tym wieku. To nie może być tylko opieka instytucjonalna, ale także środowiskowa, w miejscu zamieszkania. (...)
Półprawdy i populizm ‒ zmora publicznej dyskusji o ochronie zdrowia
Jeżeli mamy zapewnić polskim pacjentom wysoki poziom leczenia – konieczny jest wzrost nakładów na ochronę zdrowia. Koszty leczenia wzrastają: coraz droższe technologie medyczne i nowe leki, starzejące się społeczeństwo i zamykanie „civilisation gap” powodują, że utrzymywanie „pełnego” koszyka świadczeń gwarantowanych, wobec braku wzrostu nakładów, stanie się w pewnym momencie fikcją niemożliwą do utrzymania. Z drugiej strony nie można zamykać oczu na nieefektywności w systemie, których także jest bez liku: począwszy od zarządzania poszczególnymi podmiotami leczniczymi, przez brak spięcia poszczególnych filarów systemu, na zwykłym „naciąganiu” płatnika publicznego skończywszy – mówi Jakub Szulc, były sekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia w rozmowie z Renatą Furman. (...)
Racjonalizacja nakładów na zdrowie
Ocena wielu wartości, które dla Polaków były ważne, spada. Na przykład mniej cenimy Kościół, małżeństwo oraz dzieci. Tymczasem znaczenie zdrowia rośnie. Więc jak to możliwe, że w społeczeństwie, które tak wysoko w hierarchii wartości lokuje zdrowie, tak źle traktuje się ten segment. Politycy muszą jednak pamiętać, że liczba osób, która potrzebuje leczenia, ze względu na demografię będzie rosnąć i że stanowić ona będzie potężną grupę wyborców. Więc partie, które będą postulować zwiększenie wydatków na zdrowie, będą zyskiwać na popularności. Demokracja i demografia zwiększą procentowy udział wydatków na zdrowie w PKB, bo rosnąca grupa seniorów, która będzie potrzebować leczenia, wybierze partię, która podwyższy składkę zdrowotną – mówi ekonomista prof. Krzysztof Rybiński w rozmowie z Haliną Pilonis. (...)
Wieczór autorski
Wyzwania przyszłości
Czy Polacy mają dostęp do innowacyjnego leczenia? Czy zyskamy na wprowadzeniu dyrektywy transgranicznej? Jak zapewnić bezpieczeństwo pacjentów? O tym będziemy rozmawiać podczas wieczoru autorskiego prof. nadzw. dr. hab. med. Mieczysława Pasowicza, prezydenta Polskiego Stowarzyszenia Dyrektorów Szpitali, członka zarządu European Association of Hospital Managers z siedzibą w Brukseli. Dyskusję na temat książek: „Zarządzanie podmiotami leczniczymi” i „Zdrowie i medycyna – wyzwania przyszłości” poprowadzi Iwona Schymalla. (...)
FELIETONY
Wojna o geny i kasę
Marek Nowicki
U kobiet nosicielek mutacji BRCA1 , które są po leczeniu raka piersi, można zmniejszyć ryzyko zgonu w ciągu 10 lat od zachorowania nawet o 70 procent. Wśród kobiet, które nie są nosicielkami mutacji, o 40 procent – to też niemało. W jaki sposób? Należy w celach leczniczych pacjentce usunąć jajniki i jajowody. To zupełna nowość, bo do tej pory usuwano je ewentualnie w ramach profilaktyki – podobnie jak pierś; aby pacjentki, nosicielki mutacji, nie zachorowały na raka. Badania swoim nazwiskiem firmuje dr Tomasz Huzarski z PUM-u, ale w Polsce wiemy, że patronem całej szczecińskiej zawieruchy genetycznej jest prof. Jan Lubiński. Zawierucha jest właściwie ogólnopolska, bo profesor już dawno zaproponował, aby wprowadzone zostały w Polsce w ramach ubezpieczenia testy dla kobiet wykrywające mutację genu BRCA1. Właśnie zyskał kolejny argument. Pomysł ten ma jednak wielu przeciwników. (...)
HTA po europejsku
Maciej Gajewski
Od dłuższego czasu toczy się dyskusja na temat konieczności centralizacji systemu oceny technologii medycznych (czyli HTA) na poziomie europejskim. Argumenty przedstawiane za takim rozwiązaniem odnoszą się w dużej mierze do funkcjonującego przecież na poziomie europejskim systemu rejestracji produktów leczniczych, który jest obecnie w przeważającej części zdominowany przez rejestrację centralną realizowaną przez Europejską Agencję Leków (EMA). Rozwiązanie takie znacząco zmniejszyło czas i koszty wprowadzania na rynek nowych leków i stanowi niewątpliwą korzyść dla wszystkich interesariuszy rynku farmaceutycznego w Europie. Dlaczego zatem nie wprowadzić podobnego systemu również w obszarze HTA poprzez stworzenie Europejskiej Agencji Oceny Technologii Medycznych? (...)
Fortel Ministerstwa Zdrowia
Marek Balicki
Czy uda się fortel, którego Ministerstwo Zdrowia chce użyć jesienią, aby bez większych awantur ominąć okres zawierania kontraktów na następne lata, zobaczymy za kilka miesięcy. Piszę „fortel”, bo jak inaczej określić pomysł Ministerstwa Zdrowia zawarty w projekcie nowelizacji ustawy o działalności leczniczej skierowanym tego lata do konsultacji społecznych? Polega on w skrócie na tym, że wszystkie umowy ze świadczeniodawcami obowiązujące w dniu wejścia w życie nowelizacji, a stanie się to zapewne jesienią, będzie można przedłużyć do końca 2015 r. bez przeprowadzania konkursu. W uzasadnieniu do projektu ministerstwo napisało, że w związku z kończącym się w tym roku okresem obowiązywania dużej liczby umów istnieje realne zagrożenie, iż NFZ nie zdąży ukończyć procesu zawierania nowych umów przed 1 stycznia 2014 r. Pretekstem do takiego postawienia sprawy jest przewidziana w projekcie zmiana dotycząca odwołań świadczeniodawców od rozstrzygnięć komisji konkursowej. (...)
REPORTAŻ
Szpital za kratami
Krzysztof Boczek
Za murami pacjenci są pozbawieni wolności, dlatego, by lekarz mógł zlecić wykonanie jakiejś procedury, która przekracza możliwości więziennego ośrodka zdrowia, np. koronografii czy rezonansu, trzeba mieć na to zgodę prokuratury lub sądu. Najpierw należy o nią wystąpić, a na decyzję się czeka. Krótko – jeden, dwa dni. Ale się czeka. Na ratowanie życia nie potrzeba takiej zgody. Pacjenci nie mogą się sami poruszać po terenie jednostki, dlatego przed każdą ich wizytą w gabinecie pielęgniarki muszą im wystawiać przepustki wewnętrzne. Dodatkowo, gdy więźniowie przechodzą z pawilonu mieszkalnego do szpitala w areszcie, to prowadzą ich strażnicy. Jeśli chorego nie można leczyć w więziennej przychodni, to lekarze piszą opinię do sądu lub prokuratury. Ten papierek musi zatwierdzić dyrektor aresztu, a potem organ nadzorujący oskarżonego. I dopiero po wszystkich tych zgodach dochodzi do leczenia poza murami. (...)
SYSTEM OCHRONY ZDROWIA
Szpitale powiatowe – gorsze dzieci systemu
Maciej Biardzki
Ten rządzi, kto pierwszy wstanie” – mawiał gorzko jeden z moich dobrych znajomych, pułkownik-lekarz. Ten wojskowy bon mot świetnie obrazuje to, co dzieje się obecnie w systemie opieki zdrowotnej. A zauważamy trzy zjawiska: brak jakiejkolwiek strategii w zarządzaniu systemem przez państwo, brak świadomego zarządzania poprzez osiąganie celów, lecz zarządzanie poprzez reagowanie na kolejne kryzysy nagłaśniane przez mainstreamowi media oraz wykorzystywanie siły lobbingowej przez najsilniejszych uczestników systemu bądź uczestników mających „dojścia” do decydentów. Największym problemem jest brak strategii. Nikt do tej pory nie opisał kształtu docelowego systemu
opieki zdrowotnej, który ma dbać o zdrowie Polaków. (...)
Bardzo drogi tani fundusz
Małgorzata Solecka
Narodowy Fundusz Zdrowia przeprowadza kontrolę świadczeń udzielanych w placówkach medycznych średnio raz na dziesięć lat. W mniejszych przychodniach – raz na niemal ćwierć wieku! – NFZ łamie w ten sposób własne regulacje oraz naraża zdrowie pacjentów. Jakość i dostępność świadczeń medycznych w Polsce pozostaje praktycznie poza kontrolą – ocenili kontrolerzy NIK w raporcie opublikowanym w kwietniu 2013 roku. Kilka tygodni po publikacji raportu zgłosiło się do mnie, niezależnie od siebie, dwóch kontrolerów Funduszu z dwóch województw. Czy obraz nadzoru nad wydatkowaniem pieniędzy ze składek ubezpieczeniowych, jaki wyłania się z raportu NIK, jest prawdziwy? A może rzeczywistość jest bardziej złożona? (...)
Quo vadis, szpitalu?
Aleksandra Kurowska
Zegar tyka i organ założycielski, który do 30 września nie pokryje bieżących strat własnych spzoz za 2012 r., musi w ciągu kolejnych 12 miesięcy zdecydować o ich przekształceniu (w spółkę kapitałową lub jednostkę budżetową) lub je zlikwidować. Tak wynika z ustawy o działalności leczniczej, która weszła w życie 1 lipca 2011 r., ale pierwszym pełnym rokiem obrotowym po tym terminie był właśnie rok 2012. Dla przypomnienia – początkowo rząd chciał przymusowo przekształcić wszystkie szpitale, a gdy to się nie udało, wprowadził tzw. Plan B, czyli zachęty finansowe przyznawane za pośrednictwem BGK. Teraz też ma dla szpitali „marchewkę” – placówki wpisane do rejestru przedsiębiorców do końca tego roku mają szanse na umorzenie części zobowiązań publicznoprawnych oraz dotacje na spłatę pozostałych (w sumie pula na ten rok to 600 mln zł, a na przyszły 400 mln zł). (...)
SZPITAL
Śmieci zasypały szpitale
Bernadeta Waszkielewicz
Nowa tzw. ustawa śmieciowa, która weszła w życie 1 lipca, narobiła sporo zamieszania. Z dnia na dzień nie tylko osoby prywatne, ale także lecznice stanęły przed wizją poważnego wzrostu opłat za wywóz odpadów komunalnych. Nierzadko był wyższy, niż się spodziewały. Niektóre znalazły się dzisiaj w trudnej sytuacji, bo od nikogo nie dostały pieniędzy na nowe wydatki. Wszystko pokrywa ten sam kontrakt z NFZ. – Wcześniej za wywóz odpadów płaciliśmy miesięcznie ok. 8 tys. zł, a obecnie ok. 20 tys. Czyli więcej o ok. 150 procent – ubolewa Leszek Gora, rzecznik Szpitala im. Żeromskiego w Krakowie. To spory wzrost, biorąc pod uwagę, że placówka zdecydowała się na segregację śmieci, która powinna obniżyć opłaty. (...)
Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Olsztynie
Projekt „Rewitalizacja obiektów powojskowych przy ul. Warszawskiej w Olsztynie” – wchodzi obecnie w fazę finalną. Przedsięwzięcie o łącznej wartości blisko 37 mln zł finansowane jest ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury 2007–2013 (20,7 mln zł) oraz środków Ministerstwa Zdrowia (14,5 mln zł) i Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie (1,8 mln zł). W ciągu najbliższych miesięcy zakończy się realizacja inwestycji związanej z budową nowego budynku Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego. Budynek aktualnie przygotowywany jest do odbioru. (...)
WYDARZENIA
Tu zaczyna się zdrowie
Centrum Stworzone dla Zdrowia powstało z myślą o wszystkich, którzy chcą poznać stan swojego organizmu i również o tych, dla których zdrowie nie było dotąd poważnym przedmiotem zainteresowania. To pierwszy tak zaawansowany projekt popularyzacji wiedzy o zdrowiu, który na 400 m2 połączył najnowocześniejszą technologię, design i naturę. Każdy, kto je odwiedzi, będzie mógł sprawdzić swoje podstawowe parametry medyczne. Nowoczesna technologia kinetyczna pozwala w wygodny i ciekawy sposób oszacować 50 podstawowych wskaźników określających stan zdrowia. (...)
KLINIKA
Wyniki badania Sequence
Koszty ponoszone przez pacjentki z zaawansowanym rakiem piersi
Tomasz Kobosz
Badanie przeprowadzone przez firmę Sequence na polskim rynku dotyczyło „Kosztów bezpośrednich i pośrednich ponoszonych przez pacjentki w związku z leczeniem zaawansowanego raka piersi”. Jego celem było zebranie informacji pozwalających na ocenę rzeczywistego obciążenia finansowanego pacjentek z zaawansowaną postacią raka piersi. Koszty pośrednie analizowano na dwóch płaszczyznach: z punktu widzenia pacjentek (dochody utracone przez chore i ich rodziny) oraz w perspektywie społecznej. (...)
Nie bójmy się skutecznego leczenia bólu
Polska jest krajem, w którym zużycie opioidowych leków przeciwbólowych jest niskie (wydaje się na nie niecałe 1 euro/pacjenta) podczas gdy np. w Niemczech wynosi około 8–10 euro. Nie wynika to z braku środków finansowych NFZ czy też z cen leków. Przyczyna leży w nieodpowiednim przygotowaniu lekarzy. Największym problemem dla lekarzy zajmujących się terapią bólu nie jest jednak ból przewlekły, a ból przebijający, czyli przejściowe, napadowe nasilenie dolegliwości bólowych występujące pomimo właściwego leczenia bólu podstawowego. Zjawisko bólu przebijającego wyodrębniono stosunkowo niedawno, wraz z rozpoczęciem leczenia bólów nowotworowych lekami długo działającymi. Ból przebijający charakteryzuje się szybkim czasem narastania, natężeniem znacznie przewyższającym ból podstawowy oraz krótkim czasem trwania. (...)
DOSTĘPNOŚĆ TERAPII
Życie z padaczką w Polsce
Marcin Wełnicki
Koszty leczenia osób chorych na padaczkę wzrastają. Ceny leków i brak refundacji stanowią dla wielu pacjentów barierę uniemożliwiającą skuteczne kontrolowanie napadów choroby, a tym samym powrót do normalnego życia. W badaniu PRO-EPI 2013 oceniano m.in. wpływ padaczki na aktywność zawodową, zarówno w opinii chorych, jak i lekarzy neurologów. Wykazano, że jedynie 40 proc. badanych chorych na padaczkę jest aktywnych zawodowo. To niewiele, biorąc pod uwagę, że współczynnik zatrudnienia osób w wieku produkcyjnym w Polsce wynosi ok. 64 proc. Badanie wykazało jednocześnie, że prawie 60 proc. ankietowanych chorych na padaczkę, którzy obecnie nie pracują, deklaruje chęć podjęcia pracy. Jak przywrócić te osoby państwu i społeczeństwu? Rozwiązaniem mogłaby być refundacja najnowszych leków. (...)
Czerniak
Halina Pilonis
W Polsce, jak i w całej Unii Europejskiej, zarejestrowane są dwa nowe leki przeznaczone dla chorych na zaawansowanego czerniaka: ipilimumab od lipca 2011 r. oraz vemurafenib od lutego 2012 r. Od 1 marca 2013 r. vemurafenib został objęty refundacją w ramach programu lekowego u pacjentów z rozpoznaniem nieresekcyjnym lub uogólnionym czerniakiem z potwierdzoną mutacją BRAF. Niestety, ipilimumab – skuteczny również u chorych bez tej mutacji – nadal nie jest refundowany. Mutacja BRAF dotyczy połowy chorych na czerniaka. Druga połowa z zaawansowanym czerniakiem pozostaje bez szans na skuteczne leczenie. (...)
FARMACJA
Servier i Amgen razem przeciwko niewydolności serca
Dzięki umowie umożliwiającej połączenie doświadczenia w chorobach układu krążenia Serviera i wiodącej firmy biotechnologicznej Amgen na rynek farmaceutyczny w USA wszedł lek na przewlekłą niewydolność serca i stabilną dławicę piersiową. Iwabradyna jest pierwszym w swojej klasie lekiem (inhibitorem prądu rozrusznikowego IF) odkrytym i opracowanym przez Servier, i zarejestrowanym w 100 krajach na całym świecie poza Stanami Zjednoczonymi. Korzyści kliniczne wynikające ze stosowania tego leku i jego profil bezpieczeństwa potwierdziły wyniki randomizowanych badań klinicznych z grupą kontrolną przeprowadzonych z udziałem ponad 40 tys. pacjentów. (...)
NAUKA
Szkodliwe sam na sam
Ewa Biernacka
Nie dziedziczy się samotności, tylko stopień cierpienia, z jakim przeżywa się to doświadczenie. Ból fizyczny chroni jednostkę przed fizycznym niebezpieczeństwem. Ból społeczny, znany jako samotność, służy temu samemu: chroni ją przed niebezpieczeństwem izolacji. Psychologa społecznego Johna Cacioppa z Uniwersytetu z Chicago i innych naukowców zainteresowały skutki biologiczne poczucia samotności. I okazało się, że wrażliwość na negatywne przeżywanie samotności jest genetyczna. I chorobotwórcza. Kiedy poczucie bycia samotnym staje się nieodłączne, rosną problemy, także ze zdrowiem – twierdzi ten badacz skutków biologicznych samotności. (...)
MARKETING MEDYCZNY
Jaki marketing medyczny?
Jerzy Królewicz-Zboina
Jakim marketingiem zajmujemy się w służbie zdrowia, czyli medycynie? Z formalnego punktu widzenia usługi zdrowotne świadczymy, a lekami, sprzętem i innymi wyrobami medycznymi obracamy. Takiego rozróżnienia dokonuje także ustawodawca, regulując działalność w obszarze zdrowia osobnymi dokumentami. Mamy więc do czynienia z marketingiem usług i z marketingiem obrotu produktami. Działalność ta odbywa się w gospodarczo wydzielonym obszarze, więc najłatwiej byłoby określić ją jako branżowy marketing medyczny. Ale wspomniany wyżej dualny charakter szeroko rozumianego marketingu medycznego ukazuje organizacyjne, wewnętrzne różnice biznesowe. Chodzi przecież o dwa odmienne obszary działalności gospodarczej: usługi i obrót towarowy. (...)
DOKTOR DRAJWER TESTUJE
Laguna Coupé GT
Z samochodami jest tak jak z futbolem. Zawsze na końcu wygrywają Niemcy. A w każdym razie tak to wygląda w pismach motoryzacyjnych, gdzie Poważni Redaktorzy z zacięciem Kubicy testują samochody. Ważą, mierzą, liczą litry i sekundy, szukają „szpery” i paru innych niedostępnych zwykłym śmiertelnikom parametrów. A potem jeszcze „piłują” te biedne wozy na torach i prawie zawsze wychodzi, że „das auto” wypada lepiej niż „la voiture”, czy „la macchina”. Z braku toru F1 w najbliższej okolicy wybieram drogę krajową nr 17. Cel: Lubelski Uniwersytet Medyczny i spotkanie z Panią Profesor. Jeśli prawdą jest, że ludzie oceniają bliźnich po samochodach, to od pierwszego rzutu oka na lagunę wiem, że na parkingu LUM będzie „lansiarsko”. Laguna jest bardzo pięknie „coupe”, czyli „ścięta”. (...)