Spis treściSZ nr 17–25/2015
z 12 marca 2015 r.
Stuknij na okładkę, aby przejść do archiwun rocznika 2015
BIOETYKA
W lutym 2015 r. brytyjska Izba Gmin zaakceptowała metodę in vitro, w której do poczęcia ludzkiego zarodka wykorzystuje się materiał genetyczny dwóch kobiet i jednego mężczyzny. Metoda pozwala uniknąć uwarunkowanych genetycznie chorób mitochondrialnych. To odważna, ale dobrze wyważona decyzja – mówiła wiceminister ds. zdrowia Jane Ellison. – Zalegalizowanie metody może być furtką do modyfikacji ludzkich embrionów. Jeśli przekroczy się granicę wyznaczaną przez etykę, trudno będzie powstrzymać się przed kolejnymi krokami w kierunku „projektowanych dzieci” – oponował David King z Human Genetics Alert. O nowej metodzie rozmawiają Bogumiła Kempińska-Mirosławska – lekarz i Tadeusz Bartoś – filozof, profesor Akademii Humanistycznej. (...)
SYSTEM OCHRONY ZDROWIA
Małgorzata Solecka
Samorząd lekarski po raz kolejny chce skorzystać z ustawowego prawa do skarżenia przepisów przed Trybunałem Konstytucyjnym. W połowie lutego Naczelna Rada Lekarska podjęła decyzję o rozpoczęciu przygotowania skargi. W kwietniu skarga ma być gotowa. Ale to nie wszystko. Ponieważ NRL może zaskarżyć tylko bardzo wąski fragment ustawy, samorząd lekarski zleci prawnikom przygotowanie również raportu regulacyjnego – całościowej oceny prawnej pakietu onkologicznego. Prezes Naczelnej Rady Lekarskiej zapowiada, że raport regulacyjny trafi do Najwyższej Izby Kontroli i Rzecznika Praw Obywatelskich. W nadziei, że RPO zaskarży również te przepisy, których lekarze skarżyć nie mają prawa. (...)
Bernadeta Waszkielewicz
Chaos, ograniczenia finansowe i naciski administracyjne – tak o pakiecie onkologicznym pisze Naczelna Rada Lekarska. Onkolodzy oczekują zmian i dyskusji nad projektem ustawy o zdrowiu publicznym. Pakiet wszedł w życie 1 stycznia br. i jego funkcjonowanie nie rozwiało, ani nawet nie uspokoiło obaw, jakie lekarze mieli przed jego startem. Ministerstwo apeluje: poczekajcie z ocenami choć kwartał. Polskie Towarzystwo Onkologiczne zaapelowało do wiceminister zdrowia Beaty Małeckiej–Libery o konsultacje przed ogłoszeniem ustawy o zdrowiu publicznym. Oczekują stworzenia mapy potrzeb zdrowotnych, z podziałem na regiony, i zagwarantowania równego dostępu do świadczeń. (...)
RAPORT GUS:
Przybywa placówek, ale nie ubywa nierówności
Aleksandra Kurowska
Wobec choroby wszyscy jesteśmy równi. Czy na pewno? Wszyscy mamy konstytucyjne prawo do ochrony zdrowia, ale – zależnie m.in. od tego, gdzie mieszkamy i ile zarabiamy – nasze możliwości dramatycznie się różnią. Dane zbierane przez Główny Urząd Statystyczny, dotyczące ochrony zdrowia, pokazują olbrzymie nierówności w infrastrukturze, dostępie do leczenia, wskazują też szereg niepokojących zjawisk – jak starzenie się kadry medycznej. Widać też na ich podstawie brak planowania i chaos, bo gdy, np. rząd mówi o tym, by stawiać na POZ, rozwijają się kolejne szpitale, a praktyk lekarskich świadczących opiekę w ramach umowy z funduszem ubywa. (...)
Komu zależy na naprawie systemu?
Maciej Biardzki
Wewnątrz naszego systemu wrze. Zmęczeni i sfrustrowani są wszyscy jego uczestnicy działający w warunkach bałaganu organizacyjnego oraz niedoboru środków finansowych i profesjonalistów medycznych. Pomysły na naprawę tego i owego sypią się z każdej strony, niektóre są nawet realizowane, takie jak komercjalizacja podmiotów leczniczych, zmiany zasad refundacji czy ostatnio pakiety: kolejkowy i onkologiczny. Pomysłów na naprawę całości – nie ma. (...)
FELIETONY
Mariusz Gujski
W Polsce brakuje lekarzy – takie niepokojące sygnały płyną już od kilku lat. Wielokrotnie problem ten podnosili publicznie przedstawiciele lekarskiego samorządu. Jeśli chodzi o liczbę lekarzy w stosunku do liczby mieszkańców, jesteśmy na ostatnim miejscu w Unii Europejskiej. Na czwartym od końca wśród 34 państw należących do OECD. Mniej lekarzy mają tylko Korea Płd., Turcja i Chile. Ale brak lekarzy to nie jedyny problem. Mamy ogromny kłopot z zastępowalnością pokoleń. (...)
Marek Nowicki
W ostatnim tygodniu lutego nadeszła z Zabrza smutna informacja o tym, że w tamtejszym Szpitalu Miejskim zmarła, przebywająca tam od miesiąca na intensywnej terapii, kobieta. W styczniu ta pacjentka urodziła w dramatycznych okolicznościach martwe dziecko. Od tamtej pory nie odzyskała przytomności. Dramat trudny do opisania słowami. Pasmo nieszczęść, a do tego łzy i bardzo mocne, publicznie wypowiedziane, słowa męża–wdowca, który stracił dziecko i żonę. Zapłakany mężczyzna przed kamerami wszystkich możliwych telewizji i mikrofonami stacji radiowych oskarżył szpital o szereg karygodnych zaniedbań, które przyczyniły się w jego opinii do tragedii. Zarzucał m.in. błąd w sztuce medycznej, który miał polegać na tym, że lekarze kazali jego żonie rodzić siłami natury, a nie przez cesarskie cięcie. (...)
Światowy dzień chorób rzadkich
Maciej Gajewski
Pracując na co dzień w obszarze chorób rzadkich, spotykam się z wieloma chwytającymi za serce historiami. Za każdym razem jest to sytuacja wyjątkowa, pokazująca wielkie cierpienie, nadzieję, brak zrozumienia, bezradność i nadludzką wręcz walkę. Trudno w to uwierzyć, ale średni czas potrzebny do prawidłowego zdiagnozowania pacjenta z chorobą rzadką wynosi prawie 5 lat, a często jest to znacznie dłużej. Co więcej, każdy taki pacjent jest co najmniej 2–3 razy źle diagnozowany – co może skutkować podjęciem niepotrzebnych, a nawet niebezpiecznych interwencji medycznych. (...)
Marek Balicki
Komentarze dotyczące działań Ministerstwa Zdrowia są zwykle – mniej lub bardziej – krytyczne. Ten ton przez kilka ostatnich lat dominował również w ocenie realizacji Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego z 2010 r. Co zresztą nikogo nie dziwiło, bo lista zapóźnień jest tu zawstydzająca. Środowiskowy model opieki psychiatrycznej jest nadal pieśnią przyszłości, a utrzymywane z niezrozumiałych powodów bariery prawno–finansowe uniemożliwiają powstawanie i funkcjonowanie powiatowych (dzielnicowych) centrów zdrowia psychicznego. A bez centrów gwarantujących ciągłość i kompleksowość opieki w pobliżu miejsca zamieszkania trudno mówić o realizacji Programu. I działo się to wszystko przy zgodnej ocenie polityków, środowisk psychiatrycznych i organizacji pacjenckich, że treść Programu jest nowoczesna i europejska. (...)
Andrzej Sośnierz
No i stało się. Nawet jeden z głównych autorów pierwotnej koncepcji pakietu onkologicznego postuluje reset tego nieudanego produktu, całkiem początkowo niezłego, pomysłu. Minister deklaruje swoje non possumus, tak jakby zrodzone w ministerialnych gabinetach dziecko było wunderkindem. Konsultanci udają, że to nie oni, że oni chcieli dobrze, tylko ktoś im wszystko schrzanił. Media resztkami sił próbują jeszcze jakoś bronić ministerialnych nieudaczników. I tym razem ponownie ujawniłem moje kasandryczne talenty. (...)
PRAWO
Dostęp do dokumentacji zmarłego pacjenta
Daria Wierzbińska
Dostęp bliskich do dokumentacji medycznej zmarłego pacjenta jest ograniczony i napotyka na wiele problemów. Wątpliwości mają także podmioty lecznicze, do których zwraca się rodzina z wnioskiem o udostępnienie dokumentacji. (...)
BŁĘDY MEDYCZNE
Oliwia Tarasewicz-Gryt
Mechanizm jest zazwyczaj podobny. Rozżalony pacjent lub jego rodzina podejrzewa popełnienie przestępstwa i zgłasza to w prokuraturze. Sprawa wycieka do mediów. Wypowiada się (emocjonalnie) strona poszkodowana, a dyrekcja placówki oświadcza (racjonalnie), że odniesie się do sprawy po jej wyjaśnieniu. Wyrok zapada jednak, zanim ktokolwiek kompetentny zapozna się z faktami: winny jest zawsze personel medyczny. Walka o sprawiedliwość z rozżalonym pacjentem bywa nierówna, zwłaszcza gdy nagłośnią ją media. Nawet gdy lekarz zostanie uznany za niewinnego, ryzykuje utratą zaufania pacjentów i dalszą karierą, bo piętno „konowała” czy łapówkarza często pozostaje. Proces rzadko toczy się publicznie, więc społeczeństwo tkwi w przeświadczeniu, że lekarze są winni i niekompetentni. (...)
ROZMOWA
Krzysztof Boczek
Dziennikarze jeżdżący na wojnę twierdzą, że tam, w obliczu śmierci, lepiej poznaje się naturę człowieka. A po co jedzie profesor medycyny? Żeby lepiej ratować ludzi tutaj. Wojna to nie miejsce, gdzie można się czegokolwiek uczyć. Ale można się tam... doskonalić. Czyli gdy ma się już pewien zasób wiedzy, jest się specjalistą, i stanęło się przed wieloma wyzwaniami w kraju. Tam jedzie się też po to, by pomagać rannym ludziom. O swoim udziale w medycznych misjach wojskowych w Afganistanie opowiada prof. Waldemar Machała, anestezjolog. (...)
TRENDY
Halina Pilonis
Niektórzy traktują Facebooka czy YouTube jak zabawkę. Czy jednak można lekceważyć siłę mediów społecznościowych? A może warto nauczyć się z nich korzystać? Zwłaszcza że medycyna i farmacja są już tam dość mocno obecne. Na założenie i prowadzenie profilu na Facebooku zdecydowało się wiele placówek medycznych i lekarzy. Specjaliści od reklamy twierdzą, że obecność na Facebooku może zwiększać liczbę pacjentów i zainteresowanie gabinetem, bo ci zadowoleni z usług polecają profil innym. Dzięki temu poprawia się rozpoznawalność nazwiska przez wyszukiwarki, co – jeśli lekarz posiada stronę internetową – może przełożyć się na większą jej popularność. Pogłębia się też więź z pacjentami, którzy śledząc profil swojego doktora czują się jego znajomymi. (...)
ZDROWIE PUBLICZNE
Polska potrzebuje planu dla mózgu
Aleksandra Kurowska
Choroby mózgu stają się największym wyzwaniem zdrowotnym. Nie można go dalej „zamiatać pod dywan”, niezbędne są skoordynowane działania na szeroką skalę. żyjemy coraz dłużej, na dodatek w stresie, nie dbając o zdrowie psychiczne i nasz najcenniejszy organ. W lutym w biurze Rzecznika Praw Obywatelskich prof. Ireny Lipowicz odbyła się konferencja inaugurująca „Strategię na rzecz profilaktyki i zwalczania chorób mózgu” pn. „Brain Plan dla Polski”, zorganizowana przez Fundację NeuroPozytywni i Polską Radę Mózgu, której szefuje prof. Grzegorz Opala. Honorowy patronat nad wydarzeniem objęła Pierwsza Dama, Anna Komorowska. Na spotkaniu przedstawiono m.in. dane epidemiologiczne oraz szacowane koszty chorób mózgu w Polsce i na świecie. (...)
Ile kosztują choroby przewlekłe?
Dorota Koligat
Choroby przewlekłe, poza oczywistym, negatywnym wpływem na życie pacjenta, wywołują także szereg negatywnych efektów w funkcjonowaniu całego społeczeństwa. Efekty społeczne wywołane chorobami przewlekłymi widoczne są głównie za sprawą rosnących kosztów, które w analizach farmakoekonomicznych dzieli się na koszty bezpośrednie i pośrednie. Koszty bezpośrednie związane są przede wszystkim z bezpośrednim świadczeniem usługi medycznej. W skład kosztów bezpośrednich wchodzą między innymi koszty farmakoterapii, hospitalizacji oraz materiałów zużytych podczas wykonywania czynności medycznej. Z kolei koszty pośrednie są związane z utraconą produktywnością na skutek występującej choroby. (...)
ZE ŚWIATA
Zarobki lekarzy
Krzysztof Boczek
W USA to lekarze zarabiają najlepiej. Z publicznych pieniędzy dostają nawet po kilkanaście mln dolarów rocznie. A po kilka milionów z firm farmaceutycznych. Majątki najbogatszych medyków na świecie szacowane są w miliardach dolarów. Lekarze w USA zarabiają kilka razy więcej niż np. ich koledzy we Francji, Finlandii, Norwegii czy Szwecji. Według amerykańskiego Bureau of Labor Statistics, które mierzy m.in. średnie wynagrodzenia w zawodach, na 15 najlepiej opłacanych profesji, aż 14 to… lekarze różnych specjalizacji. Jedyny zawód spoza medycyny, to „prezesi firm” – są dopiero na 10. miejscu. (...)
Najlepsze aplikacje na smartfony dla lekarzy
Krzysztof Boczek
Portal imedicalapps.com specjalizujący się w e-zdrowiu – zestawił najlepsze bezpłatne programy na smartfony z 2014 r., adresowane do medyków. Opisujemy tylko te, które mogą być najbardziej przydatne dla lekarzy w Polsce. (...)
Czego nie wiesz o zdrowiu Rosjan?
Krzysztof Boczek
Wśród krajów rozwiniętych Rosja ma jedne z najgorszych na świecie wskaźników dotyczących zdrowia. Przewidywana długość życia to 65,1 lat dla mężczyzn i 76,5 dla kobiet, średnio 71,6 lat. Wskaźniki te są o pięć do ponad 10 lat niższe niż w krajach UE czy USA. Przyczyną niskiej długości życia jest wysoka śmiertelność mężczyzn – od 1991 roku wzrosła ona o 60% i jest wyższa niż w krajach UE. Wśród przyczyn zgonów, oprócz tych samych chorób–zabójców co wszędzie na świecie, istotne są czynniki marginalne w krajach rozwiniętych: 1,8% śmierci to samobójcy, 1,7% – ofiary wypadków samochodowych, 1,1% – ofiary morderstw, zatrucia alkoholem to także 1,1% (...)
ZUS
Jak interpretować informację o stanie konta w ZUS?
Magdalena Sobiak
Informacja o stanie konta emerytalnego ZUS obejmuje nie tylko sumę zgromadzonych na indywidualnym koncie składek, ale także – w przypadku osób, które ukończyły 35 lat – prognozę wysokości emerytury z I filaru. (...)
SZPITAL
Bernadeta Waszkielewicz
System utylizacji odpadów medycznych jest w Polsce nieszczelny – ocenia Najwyższa Izba Kontroli. Szpitale poprawiają błędy, ale też zwracają uwagę, że chore to są czasem same przepisy. Co zaniepokoiło NIK? Na przykład bagatelizowanie procedur postępowania oraz nierzetelność dokumentacji. A w ich efekcie – kłopoty z monitorowaniem niebezpiecznych odpadów. Spore ryzyko stwarza też przewożenie takich śmieci na duże odległości, a szpitale – ocenia Izba – „często wybierają spalarnię najtańszą, niekoniecznie najbliższą. Kierują się bowiem ceną za usługę, a nie bezpieczeństwem obywateli i środowiska.” (...)
PSYCHIATRIA
IX edycja ogólnopolskiej kampanii społecznej Forum Przeciw Depresji
Depresja: pacjenci i ich bliscy głodni wiedzy
Aleksandra Kurowska
23 lutego pacjenci i ich bliscy mogli skorzystać z wykładów z udziałem specjalistów na temat depresji oraz z bezpłatnych indywidualnych konsultacji psychiatrycznych. Zorganizowano je w ramach dnia otwartego Forum Przeciw Depresji pod hasłem „Depresję Można Wyleczyć”. W czasie wykładów i po ich zakończeniu wiele osób chciało skonsultować się w sprawie objawów, zażywanych leków, metod terapii, a nawet psychodietetyki (w tym głośny ostatnio temat glutenu w diecie). Pytania dotyczyły też zażywania leków w czasie ciąży. (...)
Jak wstępnie odróżnić psychopatię od psychozy? Przychodzi pacjent do lekarza i...? O roli lekarza POZ we wstępnym rozpoznawaniu psychoz i zaburzeń osobowości z prof. dr. hab. n. med. Tadeuszem Parnowskim, kierownikiem II Kliniki Psychiatrycznej w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, rozmawia Barbara Jagas. (...)
EDUKACJA
Mistrz – uczeń: relacja stara jak świat
Ewa Biernacka
W medycynie teraźniejszość zwykle wywodziła się z myśli, twórczej działalności i poświęcenia nauczycieli i poprzedników, a transfer wiedzy i doświadczenia gwarantowała relacja mistrz – uczeń. Bardzo znaczącym przykładem jest wielki okres polskiej interny, który zamknął Witold Orłowski, mentor w krakowskiej klinice wybitnych postaci: Tadeusza Tempki, Edwarda Szczeklika, Karola Mayera, Mieczysława Wierzuchowskiego, a legendami polskiej medycyny w Warszawie stali się – także „ze szkoły” Witolda Orłowskiego – Ludwik Hirszfeld, Tytus Chałubiński, po nich Jan Nielubowicz, Tadeusz Orłowski, Zbigniew Religa. (...)
NAUKA
Niezwykła podróż – medyczne mikroroboty
Marek Matacz
Mikroskopijne roboty mają wędrować w ludzkim ciele, dostarczać leki i naprawiać tkanki. technika stawia już pierwsze kroki. medycyna przyszłości? wiele na to wskazuje. Jest naprawdę mały, pięć razy mniejszy od średnicy ludzkiego włosa. Naukowcy z University of California w San Diego wprowadzili krople z setkami takich mikrorobotów do mysich żołądków. Po co? Aby zbadać nowy rodzaj napędu, który mógłby zasilać mikroskopijne, medyczne maszyny. Wynalazek ma kiedyś wprowadzać leki do ściany żołądka. (...)
RYNEK LEKÓW
Ponatynib zwiększa zasięg w Europie
Podstawowym mechanizmem działania ponatynibu jest blokowanie nieprawidłowej kinazy tyrozynowej BCR-ABL, której ekspresja występuje w przewlekłej białaczce szpikowej lub ostrej białaczce limfoblastycznej z obecnością chromosomu Filadelfia. Ponatynib został opracowany przy zastosowaniu platformy projektowania leków ARIAD opartej na metodach obliczeniowych i strukturalnych, specyficznie w celu blokowania aktywności BCR-ABL. Lek blokuje nie tylko natywne BCR-ABL, ale również jej izoformy, które niosą mutacje powodujące oporność na leczenie, w tym mutację T315I, która została powiązana z opornością na inne inhibitory kinazy tyrozynowej. (...)
KULTURA
Małgorzata Solecka
Żaden z dwóch polskich dokumentów nie dostał Oscara. Ale już same nominacje zwróciły na te filmy uwagę opinii publicznej. Filmy niełatwe, opowiadające o chorobach, które zmieniają życie o 180 stopni. rodzice po raz pierwszy słyszą słowo „klątwa”. Pani doktor obojętnym głosem oznajmia, że nie wie co dziecku dolega, ale właśnie przeczytała w internecie (!!!) o chorobie zwanej „klątwą Ondyny”. Następnie dodaje, że „on” pewnie do końca życia będzie zależny od respiratora. I odchodzi. Wieczorem, na prośbę rodziców, Leo w stanie zagrożenia życia zostaje przewieziony do CZD – to jeden z pierwszych wpisów na blogu www.leoblog.pl. Jest połowa grudnia 2010 r. Rodzi się Leon, syn Magdy Heuckel i Tomasza Śliwińskiego. Będąc jeszcze w brzuchu mamy, Leo podróżował po Afryce. W pierwszych dniach życia przegrywa walkę o własny oddech. Respirator. Klątwa. Brak nadziei. Ten brak nadziei będzie się przewijał jak znienawidzony refren i w filmie Tomasza Śliwińskiego „Nasza klątwa”, i na Leoblogu. Rodzice podejmują walkę – o nadzieję, o syna. (...)