Zniechęcić do refundacji

– Decydentom nie chodzi o to, by usprawnić system refundacji, tylko by utrzymać atmosferę zastraszenia lekarzy. Wskutek tego boją się oni przepisywać leki refundowane – mówi prezes Naczelnej Rady Lekarskiej dr n. med. Maciej Hamankiewicz.

„SZ”: Czytał Pan sondaż „Medycyny Praktycznej”, z którego wynika, że aż 79% lekarzy przepisuje recepty pełnopłatne, chociaż pacjent ma uprawnienia do refundacji?

– Czytałem, ale sondaż został przeprowadzony tylko wśród lekarzy zgromadzonych na zjeździe Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego w Poznaniu, i to jedynie tych, którzy sami zgłosili się do wypełnienia ankiety. Czyli nie nosi on znamion badania obiektywnego i reprezentatywnego dla całego środowiska. Niemniej jednak to istotny sygnał i wnioski, jakie stąd wypływają, trzeba brać pod uwagę i analizować.

Jakie są te wnioski?

– Lekarze dla własnego bezpieczeństwa i podmiotów, w których pracują, przestrzegają i będą przestrzegać rygorystycznie charakterystyk produktów leczniczych, a te nie przystają ani do rzeczywistości, ani do potrzeb chorych. Lekarz mając do wyboru: urzędniczy zapis czy wiedzę medyczną, będzie przepisywał leki według swojej wiedzy. Ale ponieważ wiele wątpliwości dotyczy tych urzędniczych charakterystyk i zaleceń, określających, kiedy można wypisać lek refundowany, więc lekarz będzie wydawał recepty na 100%. Przykład: jeden z leków na niewydolność serca refundowany jest tylko dla osób po 60. roku życia. Jeżeli mam pacjenta, który urodził się w listopadzie 1952 r. (rozmowa odbyła się w październiku – red.), to zapisze mu pan ten lek z refundacją, czy bez? A według kontrolera będzie mu się należała refundacja, czy nie? Podobnych przykładów jest wiele. Ja jestem internistą i takie niejasności występują przy większości leków stosowanych w chorobach wewnętrznych. Wątpliwości te wielokrotnie zgłaszaliśmy Ministerstwu Zdrowia.

Czy nie jest tak, że lekarze po prostu idą na łatwiznę?

– Niech mi pan pokaże kogoś, kto świadomie będzie stwarzał sobie kłopoty i parł pod prąd. To nie jest „pójście na łatwiznę”, tylko wybranie prostszego rozwiązania. System powinien być przyjazny, nie obciążać nas nadmiernie, a tymczasem zastanawianie się nad taryfikacją leku jest czasochłonne – jeśli nie ma odpowiedniego systemu komputerowego, zajmuje nawet 20 minut. Czas lekarza jest cenny, zmuszono go zatem do wyboru nie najlepszego rozwiązania dla pacjentów. Lekarz w obronie czasu przeznaczonego dla chorych zawsze wybierze szybsze wyjście. System dotyczący refundacji leków jest skomplikowany, nieprzejrzysty, nieskomputeryzowany. Wątpliwości dotyczą nawet podstawowych leków, np. insuliny. Konia z rzędem temu, kto jest w stanie je rozstrzygnąć. Powiem więcej – nawet kontroler z NFZ nie będzie mógł tego uczynić, mając przed oczyma zrealizowaną w aptece receptę.

Jeśli nikt nie jest w stanie, to jak robi to te 21% lekarzy, którzy twierdzą, że zawsze wypisują leki refundowane, jeśli pacjentowi się należą?

– Jeżeli chory wymaga zaordynowania tylko jednego leku, to znajdziemy charakterystykę produktu leczniczego i możemy szybko sprawdzić uwarunkowania refundacyjne i wypisać receptę z należną refundacją. Z sondażu można wnioskować, że lekarze są źli, bo ordynują pacjentom droższe leki nierefundowane. Ale tak nie jest. Moi koledzy, kardiolodzy, przepisują leki nierefundowane, które są i tańsze, i lepsze od refundowanych, a pacjent ma z tego wyłącznie korzyści.

Czy ten skomplikowany system to wytwór polskiej biurokracji, czy też podobnie jest w innych krajach?

– Polski system jest chory, bo tylko u nas refundacja jest oparta na charakterystyce produktu leczniczego. Nasi zachodni koledzy w ogóle nie zastanawiają się nad poziomem refundacji. Wkładają kartę pacjenta do czytnika, na niej zakodowane są wszystkie dane, więc przy ordynacji leku taryfikacja dokonuje się automatycznie. Ten proces w ogóle nie angażuje lekarza. Do jego zadań należy postawienie diagnozy i dobór najlepszego leku dla pacjenta.

Czy Pana zdaniem MZ świadomie tak skomplikowało system, by lekarze nie wypisywali leków refundowanych?

– Twierdziłem tak od samego początku i dalej będę głośno to mówił – system właśnie po to został skonstruowany tak, a nie inaczej. Do tego jeszcze wśród lekarzy rozbudzono atmosferę strachu, a wszystko to miało na celu zmniejszenie wydatków na refundację leków. Metoda zastraszania i ograniczenie refundacji poprzez skomplikowanie systemu przynosi już zresztą oszczędności NFZ, a nie pacjentowi.

Czy Pana zdaniem określaniem stopnia refundacji mogliby się zająć aptekarze? Apteki w Polsce są w pełni skomputeryzowane…

– My o to zabiegaliśmy i stale o tym mówiliśmy – to byłoby najprostsze i błyskawiczne do wprowadzenia rozwiązanie. Wystarczyłoby przekazanie aptekarzowi kodu choroby, na którą pacjent cierpi. Farmaceuta dysponując systemem komputerowym automatycznie określiłby należną odpłatność, bez wysiłku i pomyłek. Ale gdy to proponowaliśmy, wytworzyła się dyskusja, czy przekazanie aptekarzowi kodu choroby przez pacjenta nie byłoby złamaniem tajemnicy lekarskiej. W moim mniemaniu nie, bo to pacjent sam podawałby farmaceucie kod choroby. Uważam więc, że złośliwością było nałożenie tych obowiązków na lekarzy. Cały czas chodzi nie o to, by usprawniać system, tylko by utrzymać tę atmosferę zastraszenia. Dzięki temu lekarze często się boją przepisywać leki refundowane.

Nie przesadza Pan? Nie przypominam sobie, by lekarze masowo byli karani za błędy na receptach.

– Pan ma na myśli tylko praktyki lekarskie, a ja mówię o lekarzach pracujących wszędzie, także w szpitalach. Kary nałożone na ich placówki zdrowia przekładają się pośrednio na lekarzy. Jeśli ktoś uzależnia możliwość przepisania leku wziewnego na astmę od aktualnego wyniku badania spirometrycznego, to proszę mi pokazać, ilu pacjentów ma te badania i w efekcie szanse na leki refundowane? Niewielu. Bo dostęp do spirometrii jest słaby. Trzeba najpierw doposażyć lekarzy, by każdy miał spirometr na biurku. Ale i nawet to by nie wystarczyło – większość pacjentów nie jest w stanie prawidłowo wykonać badania spirometrycznego. Nawet ja, który dużo trenuję, pływam, w swoim wieku nie jestem w stanie zrobić 6-sekundowego wydechu podczas badania spirometrem. A przepisy są wyraźne – ma być aktualny wynik badania. Bez niego mogą być nakładane kary dla lekarza, który przepisał lek refundowany. n

Rozmawiał Krzysztof Boczek