SZ nr 43–50/2012z 14 czerwca 2012 r.
Odszkodowania za zdarzenia? Puste szuflady komisji wojewódzkich
Bernadeta Waszkielewicz
Miało być szybkie orzekanie w sprawie odszkodowań dla pacjentów, dlatego szpitale na początku roku stanęły przed wizją wykupywania polis za horrendalne kwoty. Mija połowa roku, a szuflady wojewódzkich komisji ds. orzekania o zdarzeniach medycznych świecą pustkami. Według stanu na koniec maja, komisje orzekły tylko w jednej sprawie i orzeczenie brzmiało: brak zdarzenia medycznego. A resort zdrowia przygotował nowelizację przepisów, które kilka miesięcy temu sprawiły szpitalom wiele problemów.
12 października w Lublinie odbędzie się ogólnopolska konferencja komisji działających przy urzędach wojewódzkich. – Podzielimy się doświadczeniami, ale będziemy się też szkolić, zaprosimy wykładowców zajmujących się prawem medycznym – mówi Piotr Sendecki, przewodniczący komisji lubelskiej.
Będzie to również pierwsza okazja do refleksji nad działaniem komisji, które od 1 stycznia 2012 r. wprowadziła ustawa o prawach pacjenta. A jest o czym dyskutować. Członkowie komisji orzekających widzą już pierwsze problemy. Jesienią będzie też wiadomo, czy i jak działa nowy system.
Po 6 miesiącach żaden boom wniosków, którego wszyscy się obawiali, nie nastąpił. Do 16 komisji wpłynęło raptem 56 wniosków, z których wymogi formalne spełniło tylko 37. Pozostałe dotyczyły na ogół zdarzeń sprzed 2012 r., a ustawa obejmuje te od 1 stycznia. To zresztą najczęstszy błąd skarżących się na zdarzenia. Dość często mylą też placówki i wnioski dotyczą np. przychodni, a nie szpitala, albo składają niekompletne dokumenty.
W oczekiwaniu na wnioski i na biegłych
Do komisji na Podlasiu, w Lubuskiem i Wielkopolsce nie wpłynął dotąd ani jeden wniosek. W Opolskiem złożono raptem jeden i został on odesłany do wnioskodawcy, bo nie spełniał wymogów formalnych. Jeden wniosek wpłynął też do komisji na Warmii i Mazurach – jest w trakcie rozpatrywania.
Dwie sprawy rozpatruje komisja w Lublinie. Podobnie w Szczecinie – do tej pory złożono dwa kompletne i opłacone wnioski, kwalifikujące się do rozpatrzenia. Jeden dotyczy zakażenia, drugi zakażenia i uszkodzenia ciała. Oba zostały przesłane do szpitali i ubezpieczyciela, nie było jeszcze posiedzenia komisji w ich sprawie. Łącznie w zachodniopomorskiej komisji złożono sporo, bo 7 wniosków, jednak 5 nie spełniało warunków.
Do wojewódzkiej komisji w Warszawie wpłynęły cztery wnioski. W dwóch jako przyczynę podano zakażenie, uszkodzenie ciała i rozstrój zdrowia, w trzecim – uszkodzenie ciała, w czwartym – rozstrój zdrowia. W trzech przypadkach miało to nastąpić wskutek leczenia, w tym wykonania zabiegu operacyjnego, w jednej sprawie – z powodu diagnozy, która w konsekwencji miała doprowadzić do niewłaściwego leczenia albo opóźniła odpowiednią terapię. Mazowiecka komisja pod przewodnictwem Jacka Chojnackiego widzi już problemy. – Największą trudność stanowi pozyskanie biegłego. Lekarze określają termin sporządzenia opinii na okres nawet 6 miesięcy – przyznaje Ewa Szajnocha, kierownik Oddziału Bezpieczeństwa Zdrowotnego Wydziału Zdrowia Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego.
Do komisji we Wrocławiu wpłynęło 5 wniosków, ale warunki formalne spełniają trzy i są w trakcie procedowania. Wnioski są poważne: dotyczą śmierci pacjenta i rozstroju zdrowia, a wymieniają maksymalne dopuszczalne kwoty odszkodowania. Wojewódzkie komisje nie ustalają jego wysokości, lecz tylko to, czy doszło do zdarzenia medycznego w rozumieniu ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Jeśli odpowiedź jest twierdząca, ubezpieczyciel szpitala, za pośrednictwem komisji, przedstawia pokrzywdzonemu propozycję odszkodowania i zadośćuczynienia. Maksymalne stawki są jednak limitowane prawnie: nie wyższe niż 100 tys. zł za zakażenie, uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia, a maksymalnie 300 tys. zł w przypadku śmierci.
Do komisji ds. orzekania o zdarzeniach medycznych w Małopolsce wpłynęło do tej pory 5 wniosków. Dwa dotyczyły zakażenia i rozstroju zdrowia, jeden – uszkodzenia ciała i rozstroju zdrowia i aż dwa – śmierci pacjenta. Z tych wniosków dwa zostały zwrócone.
– Zainteresowanie funkcjonowaniem komisji jest bardzo duże. Codziennie udzielamy pacjentom wielu informacji i wyjaśnień, związanych z trybem i sposobem postępowania przed komisją oraz odpowiedzi dotyczących konkretnych przypadków medycznych, z którymi się do nas zgłaszają – relacjonuje z kolei Małgorzata Oczoś, rzecznik prasowy wojewody podkarpackiego. Na razie zainteresowanie nie przekłada się na liczbę wniosków. Choć co prawda tu na tle innych regionów złożono ich sporo, bo sześć. – Dotyczyły uszkodzenia ciała oraz nieprawidłowej diagnozy lekarskiej, co wiązało się z przeprowadzeniem niepotrzebnych zabiegów i operacji chirurgicznych. Jeden z wniosków dotyczył także zakażenia wirusem gronkowca – wylicza rzeczniczka. I tu także komisja nie wydała jeszcze orzeczenia w żadnej sprawie. Dotychczas na posiedzeniu niejawnym skład orzekający postanowił o umorzeniu postępowania w jednej sprawie.
Najwięcej wniosków złożono w województwie śląskim – 12. Ale aż 5 nie spełniało wymogów (4 dotyczyły zdarzeń sprzed 2012 r., jeden gabinetu lekarskiego). Był też wniosek wycofany. Pozostałych 6 wciąż podlega rozpatrzeniu, a dotyczą: 3 – uszkodzenia ciała, 2 – zakażenia i jeden śmierci.
Za wcześnie albo za mało?
Mała liczba wniosków nie dziwi członków komisji. – Ich zakres musi dotyczyć tego roku, a procesy lecznicze trwają długo i z tego powodu wielu pacjentów może się wstrzymywać – sądzi Piotr Kulik, przewodniczący komisji w woj. kujawsko-pomorskim. – Było też sporo wypowiedzi, że po orzeczeniu wojewódzkiej komisji nie dostanie się zbyt wiele pieniędzy, niektórzy mogą więc uznać, że nie warto o to występować – dodaje.
A może pacjenci, którzy czują się poszkodowani, wybierają jednak skomplikowane dochodzenie sądowe, żeby uzyskać wyższe odszkodowanie? W końcu – najwyższe zadośćuczynienia orzeczone przez sądy to 1,2 mln zł (za spowodowanie bezpłodności, ale też za stratę dziecka z powodu niewykonania cesarskiego cięcia). Sporo było też zasądzanych od szpitali kwot powyżej 500 tys. zł plus miesięczna renta, np. dla chłopca, który z powodu błędu w sztuce jest niepełnosprawny. To kwoty znacząco wyższe od 100 tysięcy, jakie można otrzymać składając wniosek w komisji wojewódzkiej.
– Przypomnę, że w ustawie jest też zapis, iż osoba przyjmująca odszkodowanie jednocześnie rezygnuje z dalszych roszczeń. Dla wielu ludzi, którzy czują się poszkodowani, powstaje wątpliwość prawna co do renty, której my przyznać nie możemy. A skutki błędu medycznego mogą jeszcze wystąpić w przyszłości – dodaje Piotr Kulik. Do jego komisji wpłynęło 5 wniosków, z których 2 nie spełniały przesłanek ustawowych: jeden dotyczył zdarzenia sprzed 2012 r., a drugi przychodni. To właśnie ta komisja wydała pierwsze orzeczenie w historii istnienia tych nowych ciał badających zdarzenia medyczne. Piotr Kulik przewodniczył składowi orzekającemu. – Ten pierwszy rozpatrzony wniosek dotyczył okulistyki. Wydaliśmy orzeczenie o braku zdarzenia medycznego – relacjonuje.
Czas pomyśleć o poprawianiu prawa
Piotr Kulik jest prawnikiem, a sprawami związanymi z organizacją i funkcjonowaniem służby zdrowia zajmuje się od lat. Według niego, problemem w nowych przepisach jest też fakt, że nie mają wyraźnych nawiązań do Kodeksu postępowania cywilnego, komisje mogą zatem różnie orzekać w podobnych sytuacjach.
Na szczęście, na razie nie wydają pochopnych orzeczeń. – Dyrektorzy obawiają się zalewu wniosków i tego, że komisja szybciej i niekorzystnie dla szpitali będzie orzekać. Ale zasiada w niej 2 prawników, 2 przedstawicieli służby zdrowia i nie ma faworytów – zapewnia Stanisław Szufel, adwokat z wieloletnim stażem, szef komisji w województwie świętokrzyskim. – Musimy się kierować zasadami, jakie obowiązują oraz opiniami biegłych. W jednej ze spraw już powołaliśmy biegłego, choć niełatwo go znaleźć, bo każdy ma dużo obowiązków sądowych – przyznaje.
W Kielcach rozpatrywane są na razie dwa wnioski, w sprawie jednego było już nawet kilka spotkań. Chodzi o zakażenie bakterią. Trzeci wniosek jest na etapie ustalania spadkobierców, ponieważ pacjent, którego dotyczy, zmarł. O odszkodowanie wystąpiła jedna osoba, ale komisja musi ustalić, czy spadkobierców nie jest więcej. – Komisja musi rozważnie oceniać. Ludzie są roszczeniowi, nie zawsze obiektywnie patrzą na sprawy dotyczące ich bliskich. My nie kierujemy się emocjami, patrzymy realistycznie – zaznacza Szufel.
Biorąc pod uwagę puste szuflady na wnioski, trudności z biegłymi i dopiero docierające się funkcjonowanie komisji, widać, że wygrały te szpitale, które nie wykupiły dodatkowych ubezpieczeń, bo ich koszty były dla nich zbyt wysokie, choć zarazem łamały prawo. – Niewiele szpitali ubezpieczyło się od zdarzeń medycznych. W sumie, w ramach ubezpieczenia OC odszkodowania te się mieszczą, jeśli nie ma w umowie jakichś wykluczeń, więc zupełnie niepotrzebnie nowelizowano ustawę, nakładając obowiązek dodatkowego ubezpieczenia od zdarzeń medycznych. Bo ubezpieczyciel od razu zażądał: szpitalu, ubezpiecz się dodatkowo – uważa mecenas Jerzy Glanc, przewodniczący komisji na Pomorzu. Trzy wnioski skierowała ona do dalszego procedowania – dwa mają już wyznaczone terminy, jeden czeka na odpowiedź placówki medycznej. Dotyczą uszczerbku na zdrowiu.
Ministerstwo Zdrowia przygotowało nowelizację ustawy, która przesuwa termin wprowadzenia obowiązkowego ubezpieczenia szpitali od zdarzeń medycznych z 1 lipca 2012 na 1 stycznia 2014 r. Nowe prawo ma być mniej restrykcyjne: brak ubezpieczenia nie spowoduje wykreślenia podmiotu leczniczego z rejestru i nie będzie stanowić podstawy do odrzucenia jego oferty przez NFZ. Suma ubezpieczenia wyniesie nie mniej niż 300 tys. zł i ma być uzależniona od liczby łóżek. Teraz – bez względu na wielkość i profil szpitala – wynosi 1,2 mln zł.
Mec. Glanc sądzi, że na razie pacjenci traktują komisje wojewódzkie jak kolejną agendę do składania skarg na służbę zdrowia. – Że nie zostali przyjęci w przychodni, że lekarz źle się zachował i tym podobne. Niektórych pism nawet nie rejestrujemy, tylko posyłamy dalej, takiej korespondencji jest dużo – mówi. – Ale wszystko jeszcze przed nami. Jeśli dochodzi do niefortunnego zdarzenia, mija sporo czasu, zanim pacjent pomyśli, czy i kogo pociągnąć od odpowiedzialności. Teraz mamy czas rozruchu – dodaje.
Ten czas może się skrócić, gdy ewentualnych poszkodowanych pacjentów intensywnie będą szukać kancelarie prawne. Jedna z nich postawiła nawet duży banner reklamowy pod oknem dyrektora jednego ze szpitali w Łodzi, oferując pacjentom: „Odszkodowania medyczne. Zakażenia w placówkach medycznych: HCV, HBV, gronkowiec i inne. Błędy przy zabiegach i operacjach, błędne diagnozy lekarskie”.