SZ nr 82–85/2001z 25 października 2001 r.
Budowa Akademickiego Centrum Medycznego w Zabrzu
Udźwignąć ciężar marzeń
Tomasz Kobosz
Budowę kompleksu szpitalnego na pograniczu Zabrza i Gliwic rozpoczęto jeszcze w latach 70. Prace wstrzymano w 1992 r. z powodu braku środków finansowych. Nie dokończony, niszczejący obiekt straszył mieszkańców Śląska, przy czym jego utrzymanie kosztowało podatników 1 mln 200 tys. zł rocznie. W 1997 r., po kilku latach starań, Śląska Akademia Medyczna otrzymała budowę w wieczyste użytkowanie. Wtedy też zrodziła się idea budowy Akademickiego Centrum Medycznego, a wraz z nią – wróciły nadzieje na dokończenie szpitala.
Generalnym architektem nowego projektu ACM została w sierpniu 1997 r. francuska firma Seachaud & Bossuyt (jest ona autorem m.in. projektów: Francuskiej Biblioteki Narodowej, Ministerstwa Finansów w Paryżu, pałaców kongresowych w Nicei, Cannes i Reims, a także szpitala w Breście), współpracująca z paryskim biurem projektowym Architecture Studio (m.in. Instytut Świata Arabskiego w Paryżu, Parlament Europejski w Strasburgu, Miasteczko Uniwersyteckie Croisset w Paryżu, Kościół Notre-Dame I’Arche d’Alliance w Paryżu). 50-osobowy zespół architektów i inżynierów otrzymał zadanie zaprojektowania ACM jako nowoczesnego, interdyscyplinarnego kompleksu klinicznego, ale tak, by wykorzystując istniejącą zabudowę (170 tys. m2) – maksymalnie obniżyć koszty rozbudowy. Projekt jest znakomity – ocenia pracę francuskich inżynierów rektor ŚAM, prof. Tadeusz Wilczok.
Dzięki przychylności władz samorządowych Zabrza, dla których powstanie ACM stało się priorytetową inwestycją w strategii rozwoju miasta, a także dzięki wsparciu Banku Śląskiego SA w Katowicach, szybko udało się dokończyć dokumentację projektu i uzyskać zezwolenie na rozpoczęcie budowy. W kwietniu 1999 r. władze ŚAM wybrały głównego wykonawcę. Zostało nim Przedsiębiorstwo Budownictwa Ogólnego i Usług Technicznych „Śląsk” (wykonawca m.in. Biblioteki Śląskiej i Centrali Banku PKO BP w Katowicach). 5 maja 1999 r. ówczesny rektor ŚAM – prof. Zbigniew Religa – odsłonił na placu budowy tablicę upamiętniającą moment rozpoczęcia budowy ACM. Radość entuzjastów powstania Centrum trwała jednak bardzo krótko. Po zaledwie 2 miesiącach prac przygotowawczo-porządkowych budowę zawieszono z powodu braku środków na jej kontynuowanie. Plac budowy znów zaczął zarastać chwastami.
Szansa na wznowienie budowy pojawiła się wiosną 2001 r., kiedy inwestycja została zakwalifikowana do finansowania ze środków budżetowych w ramach kontraktu wojewódzkiego. Zarządzająca przedsięwzięciem spółka Śląskiej Akademii Medycznej ACeMed SA musiała opracować nowy model finansowania, tak aby, na ile to możliwe, zmniejszyć uzależnienie tempa inwestycji od środków budżetowych.
Przyjęto, że uruchomione zostaną trzy źródła finansowania inwestycji:
- Budżet państwa (kontrakt regionalny) – ok. 595 mln zł. Środki z tej puli przeznaczone będą na budowę: Wieloprofilowego Centrum Klinicznego, Klinicznego Centrum Chorób Serca, Medycznego Centrum Szkoleniowo-Kongresowego, Regionalnego Centrum Polityki Zdrowotnej, Polskiego Centrum Promocji Technologii Medycznych oraz na zagospodarowanie terenu.
- Środki z firm prywatnych (koncesje) – ok. 160 mln zł. Pula ta pozwoli na realizację zadań z zakresu stworzenia infrastruktury medycznej, technicznej i socjalnej. Koncesjonariusze będę mieli zagwarantowaną wyłączność na świadczenie określonych usług na rzecz ACM przez 20 lat. Dzięki temu powstaną m.in.: Akademicki Ośrodek Medycznego Eksperymentu Naukowego, zakład anatomopatologii, pralnie, stacje gazów medycznych, węzły energii cieplnej i elektrycznej, centrum żywienia, hotel, mieszkania dla personelu, parkingi. Pierwsze przetargi zostaną ogłoszone w IV kwartale br. Warto tu podkreślić, że współfinansowanie ze środków prywatnych nie tylko ułatwi powstanie ACM, ale także korzystnie wpłynie na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw działających w regionie.
- Środki uzyskane z kredytu komercyjnego (do 240 mln zł) pozwolą na wyposażenie Wieloprofilowego Centrum Klinicznego i Klinicznego Centrum Chorób Serca. Znaczna część sprzętu medycznego pochodzić jednak będzie z kliniki i zakładów, które zostaną przeniesione z dotychczasowych siedzib do nowych obiektów w ACM. Dlatego pieniądze uzyskane z kredytu będą mogły, w razie potrzeby, służyć jako „pomostowe dofinansowanie” niepewnej puli budżetowej. Spłata kredytu (z zysków działającego ACM) ma być rozłożona na 25 lat, przy czym przez pierwsze 5 spłacane byłyby tylko odsetki.
Budowę wznowiono 1 czerwca br. Ponownie oczyszczono i uporządkowano teren, wymontowano przestarzałą instalację grzewczą, trwa usuwanie azbestu z elewacji. Powstały: nowa droga dojazdowa, linie energetyczne i telefoniczne, a nawet łącza internetowe. Podczas „Dnia otwartych drzwi budowy ACM”, które zorganizowano we wrześniu br., prof. Zbigniew Religa, patrząc z tarasu widokowego na szybki postęp prac, ze wzruszeniem stwierdził: Dziś spełniają się moje marzenia. Zakończenie prac przewidywane jest na kwiecień 2005 r.
Czym będzie Akademickie Centrum Medyczne w Zabrzu, jeśli marzenia prof. Religi staną się rzeczywistością? Jakie korzyści przyniesie oddanie tego gigantycznego obiektu?
ACM świadczyć będzie usługi medyczne jako ośrodek III poziomu referencyjnego. Nowoczesna koncepcja architektoniczna, oparta na modułowej strukturze 15-łóżkowej, umożliwi niemal dowolną regulację liczby łóżek w poszczególnych klinikach, zgodnie z bieżącym zapotrzebowaniem i bez ponoszenia dodatkowych kosztów. W ACM znajdą się oddziały wielu różnych specjalności (w sumie 1220 łóżek), jednak głównym profilem działalności będą choroby serca i interdyscyplinarne leczenie urazów wielonarządowych. To właśnie ta ostatnia specjalizacja ma zadecydować o dominującej roli ACM w nowoczesnym systemie ratownictwa medycznego nie tylko w Polsce, ale także w całym euroregionie. Taki program medyczny nie tylko wychodzi naprzeciw obecnym problemom zdrowotnym ludności Górnego Śląska, ale także, w połączeniu z planowanymi możliwościami komunikacyjnymi (własny pas startowy i flota powietrzna, szybkie łącza telekomunikacyjne) predysponuje ACM do wystąpienia o akredytację NATO. Zdaniem prof. Religi, Centrum mogłoby się też stać ośrodkiem kształcenia specjalistów z krajów ościennych, zwłaszcza z byłego bloku wschodniego.
Powstanie ACM przyniosłoby, oczywiście, korzyści również samej Śląskiej Akademii Medycznej, a zwłaszcza Wydziałowi Lekarskiemu w Zabrzu. Wiele klinik tego wydziału mieści się obecnie w przestarzałych, często przedwojennych budynkach, porozrzucanych po różnych miastach Śląska. Nie jest to korzystne ani dla leczonych tam pacjentów, ani dla kształcących się studentów. Kliniki te (łącznie 1270 łóżek) miałyby w całości zostać przeniesione na teren ACM (zmniejszyłoby to ogólną liczbę łóżek zabrzańskiego Wydziału Lekarskiego o 50). – Koncentracja możliwości diagnostycznych w jednym miejscu jest uzasadniona dobrem chorego – podkreślał prof. Religa. Nie może się z tym nie zgodzić żaden lekarz, który nie zapomniał, jak to jest, gdy podczas stażu podyplomowego „zabezpiecza się” (w zdezelowanej, nie wyposażonej w żaden sprzęt karetce przewozowej) transport cierpiącego pacjenta na badanie obrazowe, np. z jednego końca zakorkowanej metropolii na drugi.
Z raportu Konsorcjum Cap Gemini Ernst & Young – NEXUS Consultants
„...Na podstawie szczegółowej analizy aktualnej lokalizacji klinik, które mają znaleźć się w ACM, zespół badający inwestycję ustalił, że około połowa łóżek, spośród tych, które zaplanowano w ACM, to łóżka klinik już funkcjonujących na bazie własnej Akademii (w Szpitalu Klinicznym nr 1 w Zabrzu) lub łóżka klinik, które dopiero mają być utworzone. Zasadność dublowania klinik lub tworzenie nowych, bez wyraźnego uzasadnienia, jest kwestionowana przez zespół oceniający inwestycję... ”
„...Kliniki aktualnie funkcjonujące na bazie obcej, które miałyby być przeniesione do ACM, stanowią dla szpitali, w których się mieszczą, bardzo ważny aspekt ich działalności. (...) Zlokalizowane w wielu szpitalach województwa śląskiego, stanowią dla nich od 14,3% do 100% ich aktualnej bazy łóżkowej...”
„...Otwarcie ACM wywrze negatywny wpływ szczególnie na szpitale, gdzie zlokalizowane są obecnie kliniki na bazie obcej (...) Powstały pustostan spowoduje stosunkowy wzrost kosztów stałych, co przy niższych przychodach szpitala da w rezultacie pogorszenie wyniku finansowego z ewentualną utratą zdolności do samofinansowania. Po wyprowadzeniu łóżek powstałą lukę wypełni się nowymi miejscami hospitalizacji, co zwiększy ogólną liczbę łóżek na lokalnym rynku usług zdrowotnych i zaburzy równowagę rynkową... ”
„...Wyniki analizy programu medycznego skłaniają do wysunięcia propozycji zaniechania budowy ACM. Konsorcjum zaleca sprzedanie obecnej budowli i działki gruntowej metodą przetargu publicznego... ”
Raport powstał na zlecenie Ministerstwa Zdrowia w ramach projektu „Przegląd Inwestycji Wieloletnich w Ochronie Zdrowia”, zgodnie z umową z 1 czerwca 2000 roku.